Wat zijn de regels bij een staking?

Question

In de eerste maanden van 2023 zijn er relatief veel acties en stakingen geweest. Welke regels gelden er bij stakingen?

Accepted Answer

Bij een staking onderbreekt een groep werknemers hun werk, met als doel de arbeidsvoorwaarden binnen de organisatie te verbeteren. Vaak is de staking gericht op een loonsverhoging. In een heftige variant werpen de werknemers blokkades op voor de werkuitvoering. Maar er bestaan ook milde alternatieven, zoals publieksvriendelijke acties en stiptheidsacties waarbij werknemers de regels strikt naleven (wat bijvoorbeeld voor vertragingen zorgt).

Betere werknemerspositie

Werknemers mogen staken. Dit volgt uit artikel 6 van het Europees Sociaal Handvest. Het uitgangspunt is dat een staking is toegestaan als deze actie kan leiden tot een betere werknemerspositie in een onderhandeling over de arbeidsvoorwaarden. Dat is snel het geval. De staking moet op tijd bij u als werkgever worden gemeld, zodat u nog kunt onderhandelen. Zo nodig vraagt u de rechter om een stakingsverbod of -beperking.

De Hoge Raad heeft in een arrest verduidelijkt wanneer rechters er een stokje voor kunnen steken: u zult moeten aantonen dat een verbod of beperking in uw situatie ‘maatschappelijk gezien dringend noodzakelijk’ is. Denk aan situaties met risico’s voor de volksgezondheid of veiligheid. De rechter zal alle omstandigheden meewegen. Wordt een staking onrechtmatig verklaard, dan riskeren werknemers een sanctie als ze er toch mee doorgaan. Een ontslag is doorgaans geen optie.

Geen recht op loon

Ondanks dat staken meestal is toegestaan, verliezen stakers hun loon tijdens stakingsdagen. De hoofdregel uit de wet is ‘geen arbeid, wel loon, tenzij…’. Als een werknemer niet werkt en dit redelijkerwijs voor zijn rekening behoort te komen, hoeft u geen loon te betalen. Dat is in principe het geval bij een staking. Rechtspraak wijst uit dat werknemers ook hun loon kunnen verliezen als zij actievoeren door tijdelijk hun werk anders uit te voeren. Bij een staking is er ook geen recht op een WW- of bijstandsuitkering. Stakers behouden wel loonvormen die niet direct afhangen van het verrichte werk, zoals een winstuitkering. Is een werknemer ziek tijdens de staking, maar staakte hij vóór z’n ziekmelding wel mee? Dan hoeft u zijn loon tijdens zijn ziekte niet door te betalen.

Is er sprake van een door de vakbond georganiseerde staking, dan krijgen stakende werknemers die aangesloten zijn bij die vakbond meestal een uitkering uit de stakingskas. In 2023 bedraagt bijvoorbeeld bij FNV de stakingsuitkering voor een fulltimer € 70 netto per dag in de eerste vijf dagen, en € 94 netto per dag vanaf dag zes en verder. Is een staking niet door de vakbond georganiseerd – een wilde staking – dan krijgen de stakers die uitkering niet.

Loon werkwilligen

Meestal zullen niet alle werknemers hun werk willen neerleggen. Er zijn werknemers die liever doorgaan: de ‘werkwilligen’. Of uw organisatie hun loon moet doorbetalen als zij niet kunnen werken door een staking, hangt af van de situatie. Bij een georganiseerde staking met als doel een loonsverhoging of verbetering van andere arbeidsvoorwaarden, hebben ook de werkwilligen belang bij de staking. U hoeft in dat geval hun loon niet door te betalen. Is de staking echter wild en van korte duur, dan is de werkwillige werknemer een buitenstaander. Als deze werknemer aangeeft dat hij gewoon wil werken en niks met de actie te maken heeft, moet u zijn loon wel doorbetalen.

In sommige gevallen kan de rechter oordelen dat u op grond van goed werkgeverschap het loon van werkwilligen hoe dan ook moet doorbetalen, bijvoorbeeld als u dat bij stakingen in het verleden ook heeft gedaan. Werknemers zouden er dan van uit kunnen gaan dat zij hun loon tijdens de staking doorbetaald krijgen.

Stakingsbreking is verboden

Tijdens een staking geldt het zogenoemde onderkruipersverbod: andere organisaties mogen geen arbeidskrachten aan uw organisatie ter beschikking stellen om het werk dat blijft liggen door de staking alsnog uit te voeren. Dit verbod geldt zowel voor uitzendkrachten die al voor uw organisatie werken als voor nieuwe uitzendkrachten. Door het verbod zult u eerder geneigd zijn om met het stakend personeel een passende oplossing te vinden. Heeft u uitzendkrachten ingeleend die staken voor beter loon bij het uitzendbureau, dan mag u wel bij een andere organisatie vervangende arbeidskrachten inhuren. De Nederlandse Arbeidsinspectie kan een forse boete opleggen als u zich schuldig maakt aan het ‘breken’ van een staking.

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Wat zijn de regels bij een staking?

7 maart 2023

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema's

Direct naar:

Thema Arbeidsvoorwaarden