Maatregelen voor een veilige en gezonde werkplek hebben natuurlijk geen zin als de werknemers de veiligheidsinstructies niet opvolgen. Is een werknemer zelf verantwoordelijk voor overtreding van de Arbowet, dan kan Inspectie SZW die werknemer een boete opleggen.
Ook werknemers moeten hun verantwoordelijkheid nemen voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden. Ze moeten de veiligheidsinstructies opvolgen, oplettend blijven in risicovolle situaties en de persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) die voorhanden zijn, daadwerkelijk gebruiken en op de juiste manier. Deze verplichtingen staan in de Arbowet. Constateert een inspecteur bij een controle dat een werknemer zich niet aan deze regels houdt, dan kan de inspecteur ook aan de werknemer een boete uitdelen. Wel moet de werkgever dan hebben voldaan aan zijn verplichtingen om de werknemer te voorzien van informatie, instructie en voorlichting.
De werkgever kan ook zelf een werknemer beboeten als deze zich niet houdt aan de regels voor gezond en veilig werken. Hij moet iemand die zich niet aan de veiligheidsinstructies houdt altijd eerst waarschuwen. Als een werknemer de instructies consequent negeert of verkeerd toepast, moet hij dit eerst persoonlijk met hem bespreken. Pas als blijkt dat waarschuwingen, voorlichting of gesprekken niet helpen, kan de werkgever een boete opleggen. In het ergste geval kan hij zelfs om ontbinding van de arbeidsovereenkomst verzoeken. Maar dan moet hij zijn zaak wel heel goed kunnen onderbouwen met bewijsmateriaal.
De werkgever kan bijvoorbeeld in het personeelsreglement opnemen dat werknemers beboet kunnen worden als ze bepaalde veiligheidsafspraken overtreden. Wil de werkgever in het personeelsreglement opnemen dat werknemers een sanctie kunnen krijgen als ze de veiligheidsinstructie of de arboregels overtreden, dan moet hij zo’n boetebeding eerst voorleggen aan de ondernemingsraad (OR) of de personeelsvertegenwoordiging (PVT). Die hebben instemmingsrecht op alle regelingen die te maken hebben met beleid voor de arbeidsomstandigheden. De OR kan ook helpen draagkracht voor zo’n boetebeding te vergroten.