VERDIEPINGSARTIKEL
Met goed advies werknemers gezond en veilig laten werken
Het is een worsteling mensen te winnen voor gezond en veilig werken. Een heftruckchauffeur rijdt na waarschuwingen alwéér zonder veiligheidsgordel. De leidinggevende belt naar u, de arbo-adviseur: hoe moet hij dit nu aanpakken? Wat zegt u? Weet u het gouden antwoord?
U kent natuurlijk de arboregelgeving van de overheid en weet hoe uw branche deze aanvult en preciseert. Verder bent u goed thuis in alle ins en outs van het productieproces en u weet wat de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) zegt over risico’s en maatregelen.
En toch kunt u het gevoel hebben met lege handen te staan op zo’n vraag van de leidinggevende. U kunt in de arbeidsorganisatie verschillende posities hebben. Het kan om uitvoerend werk gaan, zoals regelmatige controle op alle arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen (infographic).
Dan bent u vaak ook bevoegd te beslissen dat een machine niet meer gebruikt mag worden: de gebruiker moet dat accepteren. Het andere uiterste is dat u uitsluitend advies geeft. Vanuit uw kennis over regels, de productie en de RI&E adviseert u aan werknemers en leidinggevenden over gezond en veilig werken.
Wat ze hiermee doen, is dan verder hun eigen verantwoordelijkheid. In alle gevallen staat u voor de lastige taak gesprekken zó te voeren dat de gesprekspartner zich gemotiveerd voelt: hij vindt het zelf belangrijk actief bij te dragen aan een gezonde en veilige werkomgeving.
Goede adviesvaardigheden
Naast kennis van regels en risicobeheersing moet u dus goede adviesvaardigheden hebben. De beroemde organisatieadviseur Deming, bekend van het concept kwaliteitscirkels, zei eens: ‘Een leider is een coach, geen rechter’. Het gaat niet om oordelen over een ander, maar om begeleiden naar verbetering van diens gedrag.
Arbo-adviseurs zijn vaak vakkundig sterk en zeer gemotiveerd. Daarmee is het hun valkuil dat ze zich moeilijk kunnen verplaatsen in mensen met minder inzicht, daadkracht en doorzettingsvermogen.
Die mensen ervaren zo’n preventiemedewerker nogal eens als ‘drammerig’ of ‘fanatiek’. Een effectief adviesgesprek is dan uiterst moeilijk. Een vereniging van preventiemedewerkers raadt ‘adviseren zonder vingerwijzen’ aan. U vindt twee korte video’s met die titel op InPreventie.nl.
Veel mensen neigen ertoe uit te gaan van hun eigen kennis en normen: ‘Weet je niet dat heftruck rijden zonder gordel gevaarlijk is?’ Een goed gesprek begint u het liefst met ‘open’ vragen, zoals: ‘Wat maakt dat je niet aan je gordel denkt?’
Actief kunnen luisteren is een belangrijk onderdeel van het communicatieproces. Het gaat erom de boodschap van de ander te begrijpen, dus niet alleen aandacht te schenken aan zijn woorden, maar ook aan non-verbale emoties. Managementgoeroe Covey stelt dat u eerst de ander moet begrijpen, pas daarna kunt u goed begrepen worden.
Actief kunnen luisteren is een belangrijk onderdeel van het communicatieproces
Een veel gebruikte methode is LSD, Luisteren, Samenvatten en Doorvragen. In een goed gesprek luistert u, vat u de informatie van de ander kort samen, checkt u of dit klopt en vraagt u door op wat de ander zegt. Dus bijvoorbeeld: ‘Als ik je goed begrijp doe je geen gordel om, omdat je veel in en uit de truck moet stappen. Klopt dat? … Wat is je tijdswinst zonder gordel, denk je?’
Hoe spreek je een medewerker op een effectieve manier aan op zijn gedrag?
Een werknemer die de afspraken over gezond en veilig werk (deels) negeert? Die belemmert het team en loopt het risico gezondheidsklachten te krijgen. Er zijn diverse methoden om dit bespreekbaar te maken. Het volgende komt – bewerkt – uit de arbocatalogus kinderopvang.
- Benoem het gedrag dat voor iedereen zichtbaar is, zonder een mening te geven. Voorbeeld: ‘Ik zie dat je vaak...’
- Vraag de werknemer of hij dit gedrag herkent. Vaak zijn mensen zich niet bewust van hun gedrag. Ontstaat er discussie? Check dan of u niet over interpretaties spreekt in plaats van over waarneembaar gedrag.
- Na beschrijven van het gedrag, kunt u uw eigen interpretatie benoemen: ‘Wat je doet, komt op mij over als…’
- Vraag of de werknemer het gedrag wil veranderen. Beschrijf het gedrag dat u wenst en waarom, zoals: ‘Je rug wordt dan minder belast.’
- Vraag of de werknemer hulp kan gebruiken. Wat past, hangt ook af van de reden van het ongewenste gedrag. Maak concrete afspraken.
Complimenten geven
Alle mensen willen weten wat de reacties van anderen op hun doen en laten zijn (ook al ontkennen ze dat). Dat geeft u dus kansen om de ander te beïnvloeden.
Positieve feedback werkt altijd beter dan negatieve (video). Dus ook al is het gewoon een regel dat een heftruckchauffeur z’n gordel moet dragen: geef eens een complimentje als hij het doet. Dat heet ‘positieve bekrachtiging van gewenst gedrag’.
Positieve feedback werkt altijd beter dan negatieve
Voor het bevorderen van gezond en veilig gedrag bij werknemers zijn er nuttige trainingen en cursussen. De trainers en cursusleiders benadrukken dat het niet bij die opleiding moet blijven. Verbetering van gedrag en het laten inslijpen van een nieuwe, veiliger werkwijze: dat is een zaak van lange adem.
Op de werkvloer moeten leidinggevenden en de arbo-adviseur gespitst zijn op het geven van positieve bekrachtiging. Eerlijk is eerlijk: onveilig gedrag heeft mogelijk voordelen, zoals tijdwinst. Die voordelen moeten uitgebannen worden.
Daarvoor moeten de mensen aangesproken worden, goed begrijpen wat er van hen verwacht wordt, moeten ze zo nodig persoonlijk overtuigd worden en weten dat er eventueel disciplinaire maatregelen volgen bij herhaald onjuist gedrag. De meeste winst komt van het versterken van de voordelen van veilig gedrag. Dat doen kan door mensen aandacht te geven, te complimenteren, interesse te tonen in hun werk en privéleven.
Sommige veiligheidsadviseurs dragen uit dat een bedrijf dat investeert in ‘werkplezier’ (tool) minder arbeidsongevallen kent. Goede timing is hierbij belangrijk.
Een heftruckchauffeur die aan het eind van de werkdag van hot naar her rijdt om alle werk gedaan te krijgen, zonder veiligheidsgordel? Houdt u een lang verhaal over alle risico’s? Nee, beter is te zeggen: ‘Je moet nu je gordel omdoen, dat is verplicht bedrijfsbeleid; morgen praten we uitgebreider.’
Meer in het algemeen is het belangrijk dat uw optreden past bij de omstandigheden. Leidinggevenden worden vaak getraind in ‘situationeel leidinggeven’ (e-learning): ze passen hun stijl aan de situatie, het soort werk en de persoon aan. De ene medewerker heeft behoefte aan precieze aanwijzingen, de ander voelt dat als beperkend.
Bij uw advisering aan de creatieve mensen van de reclameafdeling kunt u niet de korte toegespitste instructies geven die op een productieafdeling misschien welkom zijn.
Voorbeeldgedrag tonen
Uw advisering aan het management houdt hier rekening mee. U neemt in de voorbereiding een duidelijk doel voor ogen, maakt concrete voorstellen, beziet de belangen van uw gesprekspartner(s) en weerlegt mogelijke bezwaren.
Als u en leidinggevenden aan werknemers het belang van gezond en veilig werken willen overbrengen, wordt dat ongeloofwaardig als u of zij de hand lichten met voorschriften. Dat voorbeeldgedrag moet ook terug te vinden zijn in uw advisering.
Door een glimlach, de toon van uw stem of gebaren verzendt u ook informatie. Uw non-verbale communicatie brengt emoties over en kan uw betoog ondersteunen. Een volwassen communicatiestijl vermijdt het aanvallen van de ander of het zich onderwerpen aan de wil van de ander. Het doel is om ideeën en gevoelens over te brengen zonder te kwetsen of te schaden, met de constructieve formule: ik win, jij wint.
Non-verbale communicatie brengt emoties over en kan uw betoog ondersteunen
Het helpt als u een ontspannen lichaamshouding aanneemt en oogcontact maakt met de gesprekspartner. Er is geen gouden standaard om de heftruckchauffeur z’n gordel te laten dragen. Als er vastgesteld beleid is, kan dreigen met of opleggen van een sanctie natuurlijk ook.
Adviesvaardigheden zijn goed te leren door trainingen. Er is een groot aanbod. Als uw werkgever de leidinggevenden of de HR-mensen cursussen laat doen, zijn die zeker ook nuttig voor u als arbo-adviseur. Goed advies helpt om te voorkómen dat een veiligheidsgordel genegeerd wordt. Adviesvaardigheid is goud waard.