Betalen naar gebruik: kastje of geen kastje in de auto?

24 januari 2023 | Door redactie

Het kabinet wil dat automobilisten vanaf 2030 belasting gaan betalen per gereden kilometer. Maar dan moeten die kilometers wel correct geregistreerd worden. Daarom is er onderzoek gedaan naar hoe die registratie eruit zou kunnen zien. Belangrijke vraag daarbij: wel of geen kastje in de auto?

Het kabinet wil deze regeerperiode de wettelijke weg vrij maken om in 2030 een systeem van ‘betalen naar gebruik’ in te voeren. Ook wel bekend als rekeningrijden. De huidige belasting op het bezit van de auto wordt afgeschaft en automobilisten gaan betalen per gereden kilometer. Het moet de dalende inkomsten uit autobelastingen opvangen en de CO2-uitstoot terugdringen.

Drie varianten voor registratie kilometers

Bij dit systeem is het dus van groot belang dat het aantal gereden kilometers goed wordt vastgelegd. Onderzoeksbureaus hebben daarvoor drie oplossingsrichtingen bekeken:

  1. Registratie van kilometers door voort te bouwen op de bestaande meetsystemen, met eventueel extra registratiemomenten.
  2. Een apparaat in de auto dat de kilometers bijhoudt, zonder daarbij GPS te gebruiken. Het kastje is aangesloten op de tellerstand en slaat de gegevens apart op.
  3. Een apparaat in de auto dat zelfstandig via GPS het aantal kilometers meet en registreert. Dit kastje geeft het aantal kilometers ook zelf door aan de Belastingdienst.

Lage kosten en frauderisico afwegen

Het onderzoeksrapport (pdf) laat zien dat er niet één oplossing uitspringt die op alle punten het beste scoort. Die aandachtspunten zijn: privacy, technische en organisatorische uitvoerbaarheid, gebruiksgemak voor automobilisten, kosten en invoering op 1 januari 2030. De variant zonder kastje in de auto is verreweg het makkelijkst in te voeren en ook tegen de laagste kosten. Maar deze optie heeft ook het hoogste frauderisico, aldus de onderzoekers. De varianten waarbij er wel een kastje in de auto komt verlagen het risico dat automobilisten de teller gaan terugdraaien. Maar voor deze opties is het van groot belang dat er genoeg draagvlak is voor de maatregelen.

Kabinet komt in voorjaar met besluit

Het kabinet heeft op basis van het rapport besloten dat er nader onderzoek komt naar de variant zónder kastje in de auto. Daaruit moet duidelijker worden wat nu precies het frauderisico is, én wat er nodig is aan controle en handhaving om dat risico te verkleinen. Dit nieuwe onderzoek moet begin dit jaar plaatsvinden. Aan de hand daarvan wil het kabinet een besluit nemen over het beste systeem voor kilometerregistratie. In het voorjaar moet de Tweede Kamer hierover geïnformeerd worden.

Draagvlak voor betalen naar gebruik

Voor een succesvolle invoering is het cruciaal dat er draagvlak is onder rijdend Nederland. Daarom is daar óók onderzoek naar gedaan, zowel via een vragenlijst als via persoonlijke gesprekken. Uit de resultaten (pdf) blijkt dat er nog wel wat werk te doen is. Bij de vragenlijst zegt 50% van de ondervraagden dat zij positief of zeer positief staan tegenover betalen naar gebruik. 16% is negatief of zeer negatief, 28% is neutraal en 6% weet het niet. Maar achter die eerste vrij positieve reactie blijken nog veel zorgen te zitten, vooral ook over de privacy. Ook kan het plan om voor alle kilometers hetzelfde tarief te hanteren niet op onverdeelde instemming rekenen. Liever zien de ondervraagden wel een hoger tarief voor meer vervuilende auto’s. Dit staat haaks op het uitgangspunt van het kabinet dat het systeem zo eenvoudig mogelijk moet zijn. Alleen het aantal kilometers telt. Dit houdt in dat er geen extra heffing komt voor ritten in de spits en dat ook gereden kilometers in het buitenland gewoon meetellen.