Vanwege de oorlog in Oekraïne werpen Nederlandse werkgevers zich op om vluchtelingen op te vangen en ze werk aan te bieden. Dit kan echter niet zomaar. Het kabinet werkt aan een oplossing om het makkelijker te maken voor Oekraïners om aan de slag te gaan op de Nederlandse arbeidsmarkt.
Het is niet eenvoudig om als werkgever Oekraïeners aan het werk te helpen. Het grootste struikelblok is dat Oekraïne geen onderdeel is van de Europese Economische Ruimte (EER). Inwoners uit de EER – of uit Zwitserland – mogen namelijk in Nederland wonen en werken zonder verblijfs- of werkvergunning. Werknemers van buiten de EER die in Nederland aan de slag willen, moeten onder de Wet arbeid vreemdelingen (WAV) in principe een tewerkstellingsvergunning (TWV, voor periodes van korter dan drie maanden) of een gecombineerde vergunning voor verblijf en arbeid (GVVA, voor een langere duur) hebben. Een werkgever vraagt een TWV aan bij UWV en een GVVA bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Eén van de voorwaarden voor een werkvergunning is echter dat de werkgever eerst drie maanden binnen de EER en Zwitserland naar een passende kandidaat heeft gezocht.
Een andere manier voor Oekraïners om in Nederland te kunnen werken, is via een asielprocedure. Hiervoor moet de asielaanvraag goedgekeurd zijn door de IND of moet de aanvraag langer dan zes maanden geleden ingediend zijn. In dit laatste geval mogen asielzoekers, in afwachting van een beslissing (en met een TWV), maximaal 24 weken per jaar betaald werken.
Een derde optie is het aannemen van een Oekraïner als kennismigrant. Hier zitten strenge voorwaarden aan vast. Zo heeft een werkgever toestemming van de IND nodig om kennismigranten aan te mogen nemen. De IND kampt echter met lange wachtlijsten. De wachttijd kan oplopen tot zes maanden. Werkgevers die al zogenoemd erkend referent zijn, kunnen wel relatief snel (hoogopgeleide) vluchtelingen aannemen.
Er is voor werkgevers onder de huidige wetgeving dus geen snelle of makkelijke route om een Oekraïense vluchteling aan te nemen. Wel is er vanwege de oorlog door de EU-lidstaten besloten dat (ontheemde) Oekraïense vluchtelingen, in plaats van de ‘normale’ 90 dagen, minstens een jaar een beschermde status krijgen. Dit betekent dat zij in theorie recht hebben op verblijf, zorg, bijstand, onderwijs en werk, zonder dat ze een asielprocedure moeten starten of een verblijfsvergunning moeten aanvragen. Maar door aanvullende Nederlandse wetgeving geldt nog steeds dat Oekraïners een werkvergunning nodig hebben om te kunnen werken. Om dit te verhelpen, is het kabinet van plan om Oekraïners per 1 april een vrijstelling te geven op de werkvergunningsplicht die nu voor ze geldt. Zodra hier duidelijkheid over is, kunnen werkgevers meer informatie over de uitzonderingspositie voor Oekraïners vinden op de site van de IND. Minister Van Gennip van SZW heeft wel benadrukt dat de focus nu behoort te liggen op rust en veiligheid voor de vluchtelingen.