Het is dat Nederland het zogeheten UBO-register moet invoeren van Europa, maar gejuich levert het nog altijd niet op. Dat blijkt uit de reacties op de consultatie over het wetsvoorstel dat dit register moet invoeren. Vragen zijn er bijvoorbeeld nog over de effectiviteit van het register, de administratieve lasten en de privacy.
In het UBO-register komen gegevens van de uiteindelijk belanghebbenden (de ‘ultimate beneficial owner’) van ondernemingen, stichtingen en verenigingen. Het is onderdeel van een Europese richtlijn die witwassen aan moet pakken. Want met de gegevens in het register zou sneller duidelijk moeten zijn wie er achter de schermen aan de touwtjes trekt.
Maar eigenlijk al sinds de aankondiging van het register is de kritiek hetzelfde: goed dat de overheid witwassen aanpakt, maar moet dat op deze manier? Iedereen kan namelijk straks tegen een kleine vergoeding een deel van de UBO-gegevens opvragen. Dat gaat veel UBO’s, zoals grootaandeelhouders van familiebedrijven, veel te ver.
De kritiek op de openbaarheid van het register klinkt ook nu weer door in de reacties op de internetconsultatie over het wetsvoorstel. Zo wijst een advocatenkantoor erop dat andere lidstaten vinden dat volledige openbaarheid niet nodig is. Overheid en opsporingsdiensten hebben dan wel toegang, maar andere geïnteresseerden kunnen de gegevens alleen inzien als ze een juridisch te toetsen belang hebben.
Het wetsvoorstel geeft UBO’s wel de mogelijkheid om in uitzonderlijke gevallen informatie af te schermen. Dat kan bijvoorbeeld als de UBO kan aantonen dat diegene een onevenredig risico loopt op afpersing of intimidatie. De Kamer van Koophandel (KvK) toetst of de afscherming nodig is. Maar volgens het wetsvoorstel is dat alleen een feitelijke toets. Kort gezegd: als de UBO politiebescherming heeft is de afscherming gerechtvaardigd. Verschillende reageerders vinden dat UBO’s juist meer mogelijkheden moeten krijgen om informatie af te laten schermen. De richtlijn biedt die ruimte ook, stellen zij.
Een ander pijnpunt zijn de administratieve lasten van het register. Ondernemingen en organisaties zijn namelijk zelf verantwoordelijk zijn voor het aanleveren en actueel houden van de gegevens. Ook komen er in diverse reacties vragen voorbij over wat er verder gebeurt met de gegevens. Zo wil een reageerder nog eens expliciet de garantie dat de KvK de bulk data niet mag doorverkopen. Sommigen suggereren ook dat de UBO altijd een melding moet krijgen als iemand gegevens over hem of haar heeft opgevraagd.
In diverse reacties gaat het ook over het aandelenbelang. Het belang van de UBO wordt geregistreerd in bandbreedtes: 25%-50%, 50%-75% en 75%-100%. Maar iemand zonder belang, of minder dan 25%, kan óók een UBO zijn (zie ook: Wanneer is iemand een UBO?). Vraag is wie er dan precies ingeschreven moet worden en op welke manier. Voor goede doelen met de zogeheten ANBI-status geldt bovendien dat het lijkt alsof een UBO een belang of zeggenschap heeft, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is.