In coronatijd en voor de terugkeer naar kantoor moet een bestuurder het organisatiebeleid aanpassen. Bij veel regelingen en voorzieningen heeft de ondernemingsraad (OR) instemmingsrecht. Voert hij een instemmingsplichtig besluit door zonder dat de OR ermee heeft ingestemd, dan kan de OR het besluit nietig verklaren. Werknemers hoeven zich er dan niet aan te houden. Maar daarmee is de kous nog niet af.
Bij welke regelingen de OR instemmingsrecht heeft, staat in artikel 27 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Het gaat bijvoorbeeld om regelingen die betrekking hebben op de arbeidsomstandigheden, het beloningssysteem, het werkoverleg of privacy. De kans is reëel dat een bestuurder vanwege corona of voor ‘het nieuwe normaal’ zulke regelingen wil invoeren of bestaande regelingen wil wijzigen of intrekken. Dit kan alleen als de OR ermee heeft ingestemd. Voert hij zijn besluit door zonder dat de OR daarmee heeft ingestemd, dan kan de OR dat besluit nietig verklaren (tool). Dit moet schriftelijk gebeuren en binnen 30 dagen nadat de OR (zelf of via de bestuurder) heeft vernomen dat de bestuurder zijn besluit heeft doorgevoerd. Een nietigverklaring en eventuele vervolgstappen zet de verhoudingen wel op scherp en zijn dus alleen een optie als de bestuurder en OR er in onderling overleg niet uitkomen.
Met een nietigverklaring ontneemt de OR iedere rechtsgrond aan het besluit van de bestuurder. Dit betekent dat de bestuurder zijn besluit niet mag uitvoeren. De OR moet ook de achterban zo snel mogelijk informeren over de nietigverklaring. Werknemers hoeven een besluit dat de OR nietig heeft verklaard niet uit te voeren, ook niet als de bestuurder hierop aandringt. Het is daarbij belangrijk dat álle werknemers hiervan op de hoogte zijn en ook massaal meedoen aan het negeren van de verandering. Volgt de één het besluit wel op en de ander niet, dan kan er onderling onenigheid ontstaan en dat verzwakt het standpunt van de OR.
De bestuurder en OR doen er verstandig aan om in goed overleg een oplossing te vinden voor de impasse. Lukt dit niet, dan hebben zij allebei het recht om naar de kantonrechter te stappen (artikel 27, lid 4 e.v. WOR). De rechter zal dan een afweging maken van de wederzijdse belangen en beoordelen hoe redelijk het standpunt van de bestuurder en de OR is. Oordeelt de rechter dat de belangen van de bestuurder om bedrijfsorganisatorische, -economische of -sociale redenen zwaarder wegen dan die van de OR, dan kan hij de bestuurder alsnog toestemming geven om zijn besluit – zonder instemming van de OR – door te voeren. Heeft de bestuurder geen zwaarwegende redenen, dan is de kans groot dat de kantonrechter de OR in het gelijk stelt. De bestuurder moet zijn besluit en de eventuele gevolgen van de uitvoering ervan dan onmiddellijk weer ongedaan maken.