Bij een fusie, overname of duurzame samenwerking met een andere organisatie heeft de ondernemingsraad (OR) adviesrecht. Omdat er op termijn vaak ook grote gevolgen zijn voor veel werknemers, komt meestal ook de vakbond in beeld.
De OR heeft de nodige rechten en bevoegdheden bij een fusie (artikel). Een belangrijke bevoegdheid van de OR bij een fusie, overname of duurzame samenwerking met een andere organisatie is het adviesrecht (artikel 25, lid 1b WOR). De bestuurder moet een adviesaanvraag altijd schriftelijk en tijdig indienen bij de OR (artikel 25, lid 2 WOR), zodat de OR voldoende tijd heeft om het voorgenomen besluit en de mogelijke gevolgen daarvan te onderzoeken. Ook moet het OR-advies nog van invloed kunnen zijn op het besluit. De bestuurder is niet verplicht om zich aan het OR-advies te houden, maar hij moet zijn beslissing dan wel goed en schriftelijk onderbouwen.
De Sociaal-Economische Raad (SER) heeft Fusiegedragsregels opgesteld, die de belangen van de werknemers bij een voorgenomen fusie beschermen. De Fusiegedragsregels gelden in principe voor Nederlandse organisaties met meer dan 50 werknemers. De OR doet er verstandig aan om na te gaan of de Fusiegedragsregels van toepassing zijn en ervoor te zorgen dat de bestuurder zich hieraan houdt. Dan worden ook de vakbonden tijdig ingelicht en staat de OR er niet alleen voor. Vaak leidt dit tot een sociaal plan (artikel) waarin de werknemers worden beschermd tegen de gevolgen van de fusie of overname. Het sociaal plan is bindend als er is onderhandeld met een representatieve vakbond, die voldoende werknemers vertegenwoordigt.
Het harmoniseren van de arbeidsvoorwaarden is een belangrijke stap in een fusie- of overnametraject (artikel). Bij dit traject kan de bestuurder niet om de OR heen. De OR heeft tenslotte bepaalde bevoegdheden op het gebied van arbeidsvoorwaarden. Zo kan de bestuurder de arbeidsvoorwaarden vaak alleen wijzigen als de OR ermee heeft ingestemd (artikel 27 WOR). Bovendien zal er meer draagvlak zijn als de bestuurder de OR bij het harmonisatietraject betrekt.
Bij een fusie blijft de OR in principe aan tot het einde van de zittingstermijn. Eventueel kan de OR in overleg met de bestuurder een tijdelijke ondernemingsraad (TOR) instellen, die is samengesteld uit (een delegatie van) de medezeggenschap van de fuserende partijen en de onderwerpen behandelt die voor de fusie en eerste periode daarna aan de orde zijn. Ook is het van belang om duidelijke afspraken te maken over de medezeggenschap en invulling daarvan na de fusie. Denk aan enkelvoudige medezeggenschap (één OR of PVT) of getrapte medezeggenschap (ondernemingsraden met daarboven een centrale ondernemingsraad (COR) of daaronder onderdeelcommissies (OC’s)).