Een prestatiebonus kan werknemers motiveren om hun werk beter uit te voeren. Toch werkt het in de praktijk niet zo simpel en kan zo’n bonus zelfs leiden tot een lagere productiviteit. Wat maakt een bonusbeleid wél succesvol?
Leidinggevenden kunnen hun team op verschillende manieren motiveren. Een financiële beloning (tool) in het vooruitzicht stellen is daar één van. Het kan dan gaan om een vaste 13e maand of eindejaarsuitkering of om een variabele bonus. Een variabele bonus wordt eenmalig uitgekeerd zodra een werknemer bepaalde resultaten heeft behaald. Het voordeel van bonussen is dat een leidinggevende vaker om de tafel moet met werknemers om hun voortgang te bespreken. Die gesprekken geven werknemers beter zicht op de verwachtingen van de leidinggevende.
Het gevaar van een bonus is dat willekeur op de loer ligt. Als het functionerings- of beoordelingsgesprek (tools) bepaalt of een werknemer een bonus krijgt en dit gesprek bij een werknemer moeizaam verloopt, kan die werknemer achter het net vissen, terwijl hij zich het hele jaar wel extra heeft ingezet.
Om demotivatie te voorkomen, moet de leidinggevende het functioneren toetsen aan meetbare criteria (tool). Alleen zijn niet alle inspanningen te kwantificeren. Zo kan een werknemer gedurende het jaar hard hebben gewerkt aan het uitbreiden en versterken van zijn zakelijk netwerk – wat waarschijnlijk in de toekomst tot meer omzet leidt – en daarom voor dat jaar geen bonus krijgen. Een ander nadeel is dat bonussen kortetermijndenken in de hand kunnen werken met onderlinge strijd tussen werknemers tot gevolg. Dat is niet bevorderlijk voor de werksfeer en kan uiteindelijk de productiviteit aantasten.
Het bonusbeleid moet aansluiten op de strategie en waarden van de organisatie. Stel dat een leidinggevende wil dat werknemers meer servicegericht worden naar klanten, dan kan een bonus een betere dienstverlening in gang zetten. Voorwaarde is wel dat er heldere criteria zijn opgesteld. De leidinggevende moet dus met een transparant beloningssysteem (tool) komen, dat is gericht op de hele afdeling. Dat bevordert ook de onderlinge samenwerking.