Als er een inspecteur van Inspectie SZW op de stoep staat, moet de werkgever hem toegang verlenen en zijn medewerking verlenen aan de inspectie. Ook werknemers moeten dat doen. Het is ook verplicht om de informatie te geven waar de inspecteur naar vraagt.
Werkgevers en werknemers kunnen een bezoek van Inspectie SZW niet weigeren. Zij zijn verplicht de inspecteur toegang te verlenen tot het pand, de werkplek, het bedrijventerrein, bedrijfswagens en alle andere plaatsen die de inspecteur wil onderzoeken.
Ook moeten zij meewerken aan het onderzoek en de inspecteur alle informatie geven die hij nodig heeft. De inspecteur kan inzage vragen in allerlei documenten zoals identiteitsbewijzen (tool), de loonadministratie en werktijdenregistratie. Hij mag deze kopiëren of zelfs meenemen. Dat laatste gebeurt wel in geval van uitbuiting of illegale tewerkstelling kan de inspecteur de hele loonadministratie in beslag nemen.
Tijdens een onderzoek mag de inspecteur vragen stellen aan werknemers of hen als getuige horen. Bijvoorbeeld naar aanleiding van een melding van een overtreding of een arbeidsongeval. Ook heeft hij het recht om werknemers om hun identiteitsbewijs te vragen. Dat behoren werknemers als het goed is altijd bij zich te hebben.
Het kan ook zijn dat de inspecteur leden van de ondernemingsraad wil spreken. Op hun beurt hebben OR-leden het recht om met de inspecteur te spreken, zonder aanwezigheid van de werkgever.
De bevoegdheden van Inspectie SZW staan in artikel 5 van de Algemene wet bestuursrecht (tool). Daarin is ook bepaald dat de toezichthouder hulp van de sterke arm, de politie kan inroepen. Onder voorwaarden mag ook een woning worden binnengetreden, bijvoorbeeld als deze is verbonden met een werkplaats.