In twee jaar tijd is het aantal vakbondsleden afgenomen met 101.000. Dit is een daling van 6% ten opzichte van 2017. Met name jongeren (tot en met 25 jaar) zien steeds vaker af van lidmaatschap van een vakbond. Dit blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) afgelopen vrijdag bekendmaakte.
Eind maart dit jaar bereikte het ledental van de vakbonden een dieptepunt. De vakbonden telden 1,6 miljoen leden, het laagste aantal in ruim dertig jaar tijd. Er is al tien jaar sprake van een dalende trend, maar zelden was de daling zo groot. De daling was het grootst onder jongeren. In de leeftijdsgroep tot en met 25 jaar is het aantal vakbondsleden sinds 2017 afgenomen met 29%. Onder 25- tot 45-jarigen daalde het aantal met ruim 6%. Oudere werknemers bleven het meest trouw aan de vakbonden. In de leeftijdscategorie 45 jaar tot AOW-leeftijd daalde het ledenaantal met 2%.
Uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2018 van het CBS en TNO blijkt dat van alle werkenden die geen vakbondslid zijn, de helft ook nooit heeft overwogen om lid te worden. Dit geldt met name voor jongeren: 64% van de werkenden van 15 tot 25 jaar en 62% van de werkenden van 25 tot 35 jaar. Zij noemen als belangrijkste redenen dat vakbonden te weinig invloed hebben op de arbeidsvoorwaarden (13%), het lidmaatschap te duur is (8%) en dat vakbonden niet goed opkomen voor de belangen van hun leden (8%).
In het AD geeft hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen enkele mogelijke verklaringen voor de dalende interesse voor vakbonden onder jongeren. Zo zijn jongeren tegenwoordig hoger opgeleid, waardoor ze op latere leeftijd beginnen met werken. Ook hebben zij hierdoor betere kansen op de arbeidsmarkt. Bovendien zijn jongeren minder geneigd om zich voor lange tijd aan een vereniging te verbinden; zij organiseren zich liever ad hoc. Hij ziet een gratis lidmaatschap en digitaal dienstenpakket als remedie om het tij voor de vakbonden te keren.
Zowel de vakbond als de ondernemingsraad (OR) behartigt de belangen van werknemers. Bij de OR gaat het om werknemers van een organisatie, bij de vakbond om werknemers in een hele sector. Ondernemers zijn in een aantal gevallen ook verplicht om vakbonden te raadplegen, bijvoorbeeld op grond van de Wet melding collectief ontslag of de Fusiegedragsregels van de Sociaal-Economische Raad (SER) of een cao. Vakbonden zijn dus belangrijke onderhandelingspartners en kunnen bovendien door bijvoorbeeld het organiseren van stakingen druk uitoefenen op werkgevers. Daarnaast kunnen werknemers zich kandidaatstellen voor de OR namens de vakbond.