Mag bestuurder de achterban verbieden te demonstreren?
Er zijn tegenwoordig nogal wat redenen om de straat op de gaan en te demonstreren. Denk aan het klimaat, racisme of de woningnood. Wat als de achterban wil deelnemen aan een demonstratie onder werktijd? Moet de bestuurder dit toestaan?
Iedereen in Nederland, dus ook werknemers, heeft het recht om te demonstreren (artikel 9 van de Grondwet en artikel 10 en 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens). Een werkgever mag werknemers daarom in principe niet verbieden om te demonstreren. Werknemers die merken dat een werkgever druk uitoefent om niet te demonstreren, kunnen advies en ondersteuning vragen bij de ondernemingsraad (OR), een vakbond of een jurist. Er bestaat geen bijzonder verlof voor deelname aan een demonstratie. Een werknemer zal doorgaans dus wel verlofuren moeten opnemen om onder werktijd deel te kunnen nemen aan een demonstratie.
Uitzonderingen op het recht op demonstratie
Er zijn uitzonderingen waarbij een werkgever een werknemer wél kan verbieden om deel te nemen aan een demonstratie. Dit is het geval als de deelname tot grote schade voor de organisatie leidt. Het zal dan vaak niet zo zeer gaan om het demonstreren zelf, maar om de uitingen die gedaan worden tijdens zo’n demonstratie. Het gaat dan dus in feite niet om het demonstratierecht, maar om de vrijheid van meningsuiting (artikel 7 van de Grondwet). Denk aan een situatie waarbij de demonstratie haaks staat op de kernwaarden van de organisatie. Wil een werkgever deelname aan een demonstratie op deze grond verbieden, dan is het wel van belang dat die kernwaarden schriftelijk zijn vastgelegd in het organisatiebeleid.
Ontslag wegens demonstratie is niet snel aan de orde
Ook speelt bij een eventueel verbod mee hoezeer de werknemer tijdens de demonstratie te identificeren is als werknemer van de organisatie. Draagt hij bijvoorbeeld bedrijfskleding of plaatst hij uitingen met betrekking tot de demonstratie op openbare profielen, zoals LinkedIn (verdiepingsartikel)? Ontslag wegens deelname aan een demonstratie zal een rechter niet snel geldig verklaren. Dat ligt anders als er sprake is van strafbare feiten, bijvoorbeeld doordat de demonstratie is omgeslagen in een rel met geweldsincidenten waarbij de werknemer betrokken is. Daarbij is het aan de werkgever om aan te tonen dat dit het geval was en dat de ontbinding van het dienstverband dus onoverkomelijk is.