Koopkrachtpijn fiscaal verzachten op Prinsjesdag?

22 augustus 2022 | Door redactie

Sombere cijfers over de koopkracht verhogen de druk op het kabinet om de pijn in de portemonnee van vele Nederlanders te verzachten. Daarbij is de vraag: hoe kan het kabinet dat aanpakken en waar komt de financiering voor eventuele maatregelen vandaan?

Lees ook het nieuwsartikel: Dga’s en bv’s betalen flink mee aan koopkrachtpakket

Het Centraal Planbureau (CPB) heeft vorige week nieuwe ramingen over de economie opgeleverd. Daaruit blijkt onder meer dat de koopkracht van huishoudens in doorsnee dit jaar met 6,8% daalt (voor 2023 staat er een plusje van 0,6% in de schattingen). De koopkrachtdaling hangt mede samen met de hoge inflatie, die het CPB voor dit jaar op 9,9% raamt. Voor 2023 is dat 4,3%.

Kabinet legt laatste hand aan begroting

Het kabinet staat daardoor onder druk om de koopkrachtklap te verzachten. De regering legt met de CPB-cijfers in de hand momenteel de laatste hand aan de begroting voor 2023, die traditioneel op Prinsjesdag wordt gepresenteerd.
Het kabinet heeft eerder al koopkrachtmaatregelen genomen. Zo is het BTW-tarief op energie al tijdelijk verlaagd, net als de accijnzen op brandstof. Deze maatregelen lopen in principe eind dit jaar af, maar kúnnen natuurlijk verlengd worden. Verder kunnen huishoudens met een inkomen rond het sociaal minimum een energietoeslag krijgen van € 1.300. De ramingen van het CPB laten zien dat die laatste maatregel zorgt dat de koopkracht voor deze gezinnen in elk geval dit jaar nog niet achteruit holt.

Waarschuwing voor al te ruime compensatie

Vraag is aan welke knoppen het kabinet nog kan en wil draaien. De Nederlandsche Bank (DNB) waarschuwt bijvoorbeeld voor een al te grootschalige compensatie. DNB wijst erop dat de huidige hoge inflatie vooral wordt veroorzaakt doordat de vraag groter is dan het aanbod. De economische wetmatigheid is dan dat als de vraag juist wordt gestimuleerd, de prijzen alleen maar verder zullen stijgen.
Daarnaast is een manco van belastingingrepen dat ze heel algemeen zijn. Terwijl het kabinet mogelijk juist specifiek de huishoudens wil steunen die de financiële hulp het hardste nodig hebben. Een algemene verlaging van het tarief in de inkomstenbelasting of een BTW-verlaging zijn dan misschien te grof geschut. Een verdere ophoging van het minimumloon, naast de al aangekondigde extra verhoging, is ook een mogelijkheid.

Meer belastinggeld ophalen?

Een andere vraag is: hoe worden eventuele maatregelen gefinancierd? Een optie is om de staatsschuld te laten oplopen. Het CPB meldt dat overheidsfinanciën er dit jaar door tijdelijke factoren best goed voorstaan. Zo komt er na de zware coronajaren weer meer vennootschapsbelasting binnen en leveren de hoge gasprijzen ook meer gasbaten op voor de schatkist.
De andere optie is uiteraard meer belastinggeld ophalen. Recente politieke ontwikkelingen laten zien dat er nadrukkelijk wordt gekeken naar het zwaarder belasten van vermogen. Oppositiepartijen hebben bijvoorbeeld al een initiatiefwetsvoorstel ingediend om een nieuw toptarief van ruim 40% in box 2 van de inkomstenbelasting te introduceren. Ook is in de Voorjaarsnota al de weg ingeslagen naar het weer zwaarder belasten van bedrijfswinsten. Mogelijk zal het kabinet wel enige balans willen aanbrengen in de lastenverzwaring. Ondernemers hebben immers ook te maken met gestegen energiekosten. En huurders van bedrijfspanden waarvan de huur is gekoppeld aan de inflatie zijn ook flink duurder uit.