Het ontbreken van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) kan de werkgever duur komen te staan. Werknemers blijven dan risico’s lopen bij het uitvoeren van hun werkzaamheden, met alle gevolgen van dien. De Arbeidsinspectie legt dan ook direct een boete op als de werkgever geen RI&E heeft.
Werkgevers zijn verplicht een RI&E en een plan van aanpak (tool) op te stellen. De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert niet alleen of werkgevers een RI&E hebben, maar ook of deze volledig en actueel is. Nalatigheid rondom de RI&E kan een boete opleveren. De hoogte van boetes wordt via normbedragen berekend. Die staan in de Beleidsregel boeteoplegging arbeidsomstandighedenwetgeving. In de bijlage bij de beleidsregel zijn de artikelen van de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling te vinden met de bijbehorende categorie voor het normbedrag bij overtreding ervan. Vervolgens bepaalt de bedrijfsgrootte welke staffel van toepassing is. Grotere bedrijven betalen een hoger boetebedrag dan kleinere werkgevers. Zo betaalt een organisatie met minder dan vijf werknemers 10% van het normbedrag, een organisatie met 40 tot 100 werknemers 50% daarvan en vanaf 500 werknemers is het volledige bedrag van toepassing.
Er zijn overtredingen waarvoor direct een boete kan worden opgelegd en overtredingen waarvoor eerst een waarschuwing of een (kennisgeving van een) eis tot naleving wordt gegeven. Pas als blijkt dat de werkgever dezelfde of een soortgelijke overtreding begaat, krijgt hij alsnog een boete. De RI&E-verplichtingen staan in artikel 5 van de Arbowet. Het ontbreken van een RI&E is een overtreding van artikel 5 lid 1 van de Arbowet. Hierbij legt de Arbeidsinspectie direct een boete op. Voor het ontbreken van een RI&E bedraagt de boete maximaal € 4.500 (voor organisaties met meer dan 500 werknemers). Organisaties met 40 tot en met 99 werknemers betalen 50% van dat bedrag.
Bij de RI&E hoort een plan van aanpak met de maatregelen die de werkgever treft om de risico’s weg te nemen of te beperken. Is er geen plan van aanpak dan is de RI&E onvolledig en daarmee overtreedt de werkgever artikel 5 lid 3 van de Arbowet. Ook in dit geval kan de Arbeidsinspectie direct een boete opleggen. De boete voor het ontbreken van een plan van aanpak bij de schriftelijke RI&E is maximaal € 3.000 (voor organisaties met meer dan 500 werknemers). Ook een verouderde risico-inventarisatie is strafbaar. Als de werkgever de RI&E niet aanpast aan de actualiteit is dat een overtreding van artikel 5 lid 4 en kost dat de werkgever een boete van maximaal € 1.500. De werkgever krijgt hiervoor doorgaans eerst een waarschuwing.