VERDIEPINGSARTIKEL
Tien trends die zijn te vinden in het huidige verenigingsland
Verenigingen maken een belangrijk onderdeel uit van onze maatschappij. Branche- en beroepsorganisaties kampen echter met teruglopende ledenaantallen en inkomsten door de vergrijzing maar ook door de veranderende maatschappelijke opvattingen over lidmaatschap.
Tegelijkertijd voedt deze onzekere tijd een behoefte om te verbinden, maar dan wel op een nieuwe manier. Welke trends zijn er zichtbaar in het verenigingsleven?
Dit verdiepingsartikel wordt u aangeboden door Rendement Online en is geschreven door Karine Hustinx, partner bij Seizoen Vijf, e-mail: karine.hustinx@seizoenvijf.nl, www.seizoenvijf.nl
Nederland heeft een lange traditie als het gaat om verenigingen. De tijd dat iemand zijn ziel en zaligheid verbindt aan één club ligt in het verleden. Meerdere trends in het verenigingsleven liggen hieraan ten grondslag. De volgende tien trends tekenen zich steeds zichtbaarder af in het landschap van de branche beroeps- en belangenverenigingen:
- Krimp door vergrijzing: trouwe leden worden ouder en nieuwe aanwas gaat niet vanzelf, maar de vraag naar verbinding met gelijkgestemden blijft bestaan.
- Vier generaties op de werkvloer: de levenshouding is in de laatste paar generaties danig veranderd, wat soms tot wrijving leidt met de ‘oude garde’ en daardoor uitdagingen in perceptie en communicatie met zich meebrengt.
- Diversiteit: Nederland is een stuk diverser geworden (in vele opzichten) de laatste jaren en verenigingen zullen deze verrijking eigen moeten maken om nieuwe ‘fans’ aan zich te binden
- De kwetsbare burger: steeds meer groepen in onze individualistische samenleving dreigen, zeker in deze huidige pandemie, tussen wal en schip te vallen. Het verenigingsleven – van een sportclub tot aan de ANWB – kan en zal hierin uitkomst moeten bieden om relevant te zijn en blijven voor haar leden.
- Vrijblijvendheid: individualisering en vrijblijvendheid gaan hand in hand dus verenigingen moeten anders denken en handelen om te kunnen verbinden en ‘waardevol’ te zijn.
- De on-demand consument: in de huidige digitale economie is iedereen gewend om waar en wanneer dan ook diensten of producten aan te schaffen. Een ‘vaste’ relatie is tegenwoordig niet meer de norm.
- Het disruptieve digitale businessmodel: door digitale ontwikkelingen kunt u tegen lagere kosten en op meerdere momenten invulling geven aan uw verdienmodel. Niet meer een eenmalige contributie innen maar een doorlopende waardenstroom creëren (bijdrage per dienst).
- Onverwachte concurrentie: grenzen tussen branches vervagen en nieuwe toetreders met andere doelen en nieuwe oplossingen kunnen uit het niets snel opstaan en in uw voortuin hun tent opzetten.
- Maatschappelijk bewustzijn: vooral voor de jongere generaties is het maatschappelijk bewustzijn van een organisatie essentieel. Niet alleen in woorden, maar ook in daden. Welke bijdrage uw organisatie kan bieden aan deze vraagstukken zal bepalend zijn voor uw bestaansrecht.
- Autoriteit is verleden tijd: het internet geeft razendsnel toegang tot informatie, waardoor de publieke opinie aan terrein wint en mensen kritischer worden. Uw vereniging zal tegemoet moeten komen aan een mondiger en kritischer achterban.
Gewijzigd speelveld
Vanwege deze trends geldt dat bestuurders die met een frisse blik kijken naar dit gewijzigde speelveld verder komen. Soms is het voor verenigingen moeilijk om de oude manier van kijken naar ledenwerving of besturen los te laten. Om bestuurders uit hun comfortzone te halen, is het goed om onverwachte verbanden te leggen. Het is dus zinvol om op zoek te gaan naar een onverwachte invalshoek.
Blikopeners voor trends bij verenigingen
Het adviesbureau Seizoen Vijf heeft de tien trends uit het verenigingsleven op een rijtje gezet. De afgelopen tijd hebben zij de impact van de coronacrisis op het verenigingsleven op de voet gevolgd. Hieruit blijkt dat de coronacrisis grote gevolgen heeft gehad voor de meeste verenigingen.
Toch biedt deze crisis ook kansen, maar dan moet uw vereniging wel openstaan om te kijken naar nieuwe invalshoeken en een andere kijk op de werkwijze van uw organisatie. Seizoen Vijf noemt dat zogenoemde blikopeners. Op die manier kan uw vereniging zich aanpassen aan een nieuwe omgeving en verder groeien.
Ondernemende houding
Daarnaast is de overheid niet meer ten alle tijden een betrouwbare bron van financiering. Leden zijn niet trouw voor het leven. Er is een onmiskenbare noodzaak om zelf aan de slag te gaan. Dat kan als u een ondernemende houding aanneemt. Oude statuten, structuren en overtuigingen zitten die houding soms in de weg. Een echt marktgedreven visie is onmisbaar om een nieuwe aanpak uit te proberen.
De Nederlandse Coöperatieve Vereniging van Makelaars en Taxateurs in onroerende goederen (NVM) heeft bijvoorbeeld met Funda al lang het belang van een eigen platform bewezen. Een ander goed voorbeeld is Het Nieuw Genootschap van Nederlandse Componisten dat het initiatief heeft genomen om hun eigen ‘streaming’-platform te creëren.
Buiten gebaande paden kijken
Vooral jongeren zien lidmaatschap van een vereniging als een (heel) ver van hun bed show. Skateboarders reageren allergisch op alles wat te maken heeft met de skatefederatie, maar diezelfde federatie heeft een app ontwikkeld met trucs, video’s, skatelocaties en tips van topskaters. Die app wordt enthousiast gedownload door diezelfde jongeren.
Zo bieden ze op een andere manier toch toegevoegde waarde. Het loont om buiten de gebaande paden te gaan. Breder te kijken naar hoe u met andere groepen kunt samenwerken om overstijgende maatschappelijke doelen te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan de samenwerking tussen de Sportvisserij en Natuurgebieden waar een ‘natuurlijke’ samenwerking tussen gebruikers en beschermers van natuurgebieden mooi op elkaar aansluit.
Decentralisatie van bestuur vergt flexibiliteit in het benaderen van lokale partijen
Flexibel organisatiemodel
De landelijke lobby is steeds minder effectief als gevolg van de steeds verder groeiende decentralisatie van bestuur. Dit vergt meer flexibiliteit in het benaderen van lokale partijen. En vraagt om een meer fluïde organisatiemodel waarbij u op lokaal niveau mensen mobiliseert om lokaal invloed uit te oefenen voor uw landelijke doelen. Buitensporters, wandelaars, fietsers, brancheverenigingen voor de kinderopvang of voor het sociale domein zijn al druk bezig om landelijk beleid op lokaal niveau te vertalen en verankeren.
Activeer kracht leden
De omvang van de uitdagingen van de branche- en beroepsorganisaties is zodanig groot dat het idee dat de besturen van deze partijen met de (juiste)antwoorden gaan komen niet meer reëel is. Veel van de kennis, kracht, drive en enthousiasme ligt juist bij de leden. Als bestuurder kunt u voordeel halen uit het doelgericht activeren van deze interne kracht.
De Nederlandse Vereniging voor Beroepsaccountants (NBA) is bijvoorbeeld druk bezig om communities in te richten rondom een aantal thema’s. Die thema’s zijn door de leden ingebracht en worden door de leden verder opgepakt en uitgewerkt.
Het grote belang om uw blik naar buiten te richten
Van oudsher is er binnen verenigingen veel nadruk op het informeren van de eigen leden over de belangen die u goed behartigd heeft of over het reilen en zeilen van de vereniging. Maar buiten wachten nog onontgonnen groepen die wel belanghebbend zijn, maar nog geen lid van uw vereniging zijn.
Die bereikt u alleen door ze op een eigen(tijdse) manier te overtuigen van nut en noodzaak van uw vereniging. Zo wist een wandelorganisatie met de campagne #rondjelopen volop in te zetten op een nieuwe groep thuiswerkers die tijdens de lockdown het wandelen als een tussen-de-lunchmoment oppikten.
Wendbare organisaties
Binnen het verenigingslandschap is steeds meer (risico op) versplintering te zien. Of het nou bij de leerkrachten, homeopaten, boeren, huisartsen of kinderdagverblijven is, er ontstaan afsplitsingen van sub-groeperingen en die hebben een sterke drang om zich apart te organiseren. Uw concurrent kan zich eenvoudig en zonder hoge kosten uit het niets oprichten. Vaak hebben dit soort organisaties een heldere boodschap en zijn ze zeer wendbaar.
Denk maar eens aan de Farmers Defence Force die opeens de toon van de boeren in Nederland volledig bepaalt! Deze groep is de laatste tijd veelvuldig in het nieuws en laat zich horen. Om deze gepassioneerde groepen aan boord te houden kan het ook wijs zijn om uw oor goed te luisteren te leggen en andere geluiden binnen de vereniging een plek te geven en daar snel op in te spelen.
