Niet alleen de bestuurder heeft de plicht om de ondernemingsraad (OR) tijdig te informeren en te betrekken bij relevante ontwikkelingen, de OR moet zelf ook alert zijn. Voordat het bijvoorbeeld tot een reorganisatie komt, zijn er vaak signalen die zo’n verandering aankondigen.
Om wezenlijke invloed uit te kunnen oefenen, moet een OR in een vroeg stadium betrokken zijn bij de ontwikkelingen binnen de organisatie. De OR kan daarbij niet achterover leunen en wachten tot de bestuurder de informatie op een presenteerblaadje aanreikt. De OR moet zelf ook actief informeren naar bijvoorbeeld de oorzaken en gevolgen van veranderingen. Dit helpt de OR om grote veranderingen te signaleren, nog voordat er sprake is van een voorgenomen besluit.
Bepaalde ontwikkelingen wijzen er bijvoorbeeld op dat het niet goed gaat met de organisatie. Dit kan een voorbode zijn van een reorganisatie. Dat is voor een OR aanleiding om met de bestuurder in gesprek te gaan en informatie in te winnen. Tekens aan de wand zijn bijvoorbeeld signalen vanuit de achterban over ontevredenheid van klanten, toename van voorraden of een dringend verzoek om op de kleintjes te letten, maar ook een wisseling van het bestuur, personeelsverloop en ziekteverzuim.
Bij een wisseling in het bestuur is het de vraag of de bestuurder alleen toe was aan een nieuwe uitdaging of dat een heldere visie en duidelijke koers ontbraken. Dat laatste kan funest zijn voor de organisatie. Het kan leiden tot (financiële) beslissingen die negatieve gevolgen hebben voor de werkvloer. Pakken kostenbesparingen en investeringen bijvoorbeeld wel uit zoals bedoeld, of zijn werknemers al langere tijd overvraagd zonder gewenst resultaat? Dat kan leiden tot ontevredenheid, een hoge werkdruk en een negatieve sfeer. Vaak uit zich dat na enige tijd in een stijging van het ziekteverzuim en het personeelsverloop. Voor de OR alle reden om deze onderwerpen op de agenda te zetten en te bespreken met de bestuurder. Komt het uiteindelijk tot een reorganisatie, dan moet de bestuurder zijn voorgenomen besluit voorleggen aan de OR voor advies (artikel 25 van de Wet op de ondernemingsraden). De OR heeft dan ook de mogelijkheid om de bestuurder te adviseren over alternatieven voor ontslag (verdiepingsartikel).