SER pleit voor meer invloed OR bij overheid
In de overheidssector is de rol van de medezeggenschap beperkt. Omdat de politieke besluitvorming in handen is van democratisch gekozen partijen, mag een ondernemingsraad (OR) deze besluiten niet dwarsbomen. Dit wordt het politiek primaat genoemd. De Sociaal-Economische Raad (SER) bracht onlangs advies uit hoe de medezeggenschap bij overheidsorganisaties een sterkere positie kan krijgen.
De OR in een overheidsorganisatie heeft vaak minder inspraakmogelijkheden dan een OR in het bedrijfsleven. De OR heeft namelijk geen inspraak als er politieke besluiten worden genomen. Dit heet het primaat van de politiek, of politiek primaat. De OR bij een overheidsorganisatie heeft in principe alleen inspraak bij besluiten die gevolgen hebben voor de werknemers van de overheidsorganisatie (artikel 46d, lid b WOR). Omdat ondernemingsraden bij de overheid hierdoor minder mogelijkheden hebben om invloed uit te oefenen op de besluitvorming, vroeg toenmalig minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) de SER in november 2023 om hier onderzoek naar te doen en met een verbetervoorstel te komen.
SER wil formele rol voor OR bij besluit dat onder politiek primaat valt
Bij besluiten die onder het politiek primaat vallen is de bestuurder niet verplicht om de OR hierbij te betrekken, maar de praktijk wijst uit dat bestuurders dit – informeel – wel regelmatig doen. Bijvoorbeeld door de OR over het voorgenomen besluit te informeren of hierover met de OR te overleggen. Omdat de OR hierbij nu afhankelijk is van de willekeur van de bestuurder, pleit de SER er in haar advies ‘Politiek primaat in de Wet op de ondernemingsraden' (pdf) voor om de OR ook een formele rol te geven bij voorgenomen besluiten die onder het primaat van de politiek vallen.
OR informeren, rol OR bepalen en openstaan voor visie OR
De SER stelt in haar advies een concrete procedure voor om de invloed van de OR bij de politieke besluitvorming te waarborgen. In essentie komt het erop neer dat de bestuurder de OR ook in dat geval tijdig moet informeren over het voorgenomen besluit en daarbij moet toelichten waarom het politiek primaat van toepassing is, en dat de OR dus formeel (nog) geen partij is bij de besluitvorming. Vervolgens spreken de bestuurder en OR af hoe en wanneer de OR betrokken zal worden in het besluitvormingstraject en leggen zij deze afspraken vast. De OR moet bovendien het recht krijgen om, ook zonder dat de bestuurder hierom vraagt, zijn visie op het voorgenomen besluit te mogen geven.
Vastleggen als formele norm
De SER pleit ervoor om deze procedure formeel als norm vast te leggen, bijvoorbeeld in de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Deze norm moet dan gelden voor zover het redelijkerwijs mogelijk is om de medezeggenschap te betrekken bij besluiten die vallen onder het politiek primaat. De overheid kan nu met de aanbevelingen van de SER aan de slag. De SER adviseert om na vijf jaar te evalueren of de gekozen uitwerking het gewenste effect heeft.