Het verschil: contaminatie vs. dubbelopuitdrukking

Het Nederlands is doorspekt met uitdrukkingen. Die uitdrukkingen bestaan vrijwel altijd uit vaste combinaties van woorden (tool). Als in een zin zo’n vaste combinatie doorbroken wordt, is de zin strikt genomen fout. De oorzaak is meestal dat de combinatie verward wordt met een andere combinatie, en dat levert een contaminatie op. Zo zijn er vaste uitdrukkingen van woorden of combinaties van woorden plus een vast voorzetsel. Bijvoorbeeld: vergelijken met, vertrouwen op, tegemoetkomen aan, op de hoogte zijn van, in verhouding tot. Fout is dan dus een zin als: In vergelijking tot de cijfers van vorig jaar staan we er nu goed voor. De fout is ontstaan door een contaminatie van in vergelijking met en in verhouding tot.

Zich-ziekte in Nederlands taalgebruik

Een apart soort contaminatie is zo hardnekkig dat deze de oorspronkelijke woorden of uitdrukkingen lijken te verdringen. Het gaat hier om de ‘zich’-ziekte. Zo hoort u vandaag de dag vaak: Hij irriteert zich aan de vele regels. Ik irriteer me aan zijn gedrag. Maar volgens Van Dale bestaat de vorm zich irriteren niet. We hebben hier te maken met een contaminatie van irriteren en zich ergeren. Correct is dus: Hij ergert zich aan de vele regels/De vele regels irriteren hem. Ik erger me aan zijn gedrag/Zijn gedrag irriteert me.

Betekenis woordgroep dubbelop

Verwant aan verhaspelingen zijn dubbelopuitdrukkingen. Ook hier maakt de taalgebruiker een foutieve combinatie van woorden of uitdrukkingen, maar is de betekenis ook nog eens dubbelop. Denk hierbij aan de woordgroepen zoals bijvoorbeeld, of zoiets dergelijks, onder andere … enzovoort. Eigenlijk is het best een prestatie van ons brein te noemen dat het meestal wél goed gaat, maar het is dus altijd oppassen geblazen. Tip: bij twijfel brengt een woordenboek vaak uitkomst. Zoek dan naar het belangrijkste woord in de uitdrukking.