VERDIEPINGSARTIKEL

Kritiek op horizontaal toezicht neemt toe

De Belastingdienst houdt op verschillende manieren toezicht op het nakomen van uw fiscale verplichtingen. Deed hij dat vroeger vooral achteraf, nu is er meer nadruk komen te liggen op controle al vooraf.

Het horizontaal toezicht heeft het verticale toezicht dus enigszins verdrongen. Maar is dit horizontale toezicht wel de juiste toezichtmogelijkheid gezien de steeds meer groeiende kritiek?

---

Horizontaal toezicht is het instrument waarmee de Belastingdienst toezicht houdt op naleving van de fiscale verplichtingen door belastingplichtigen. Horizontaal toezicht houdt in dat de Belastingdienst er voldoende vertrouwen in heeft dat de onderliggende informatie van uw aangiften juist is.

Dit vertrouwen is enerzijds gebaseerd op de werkwijze– vastlegging, verslaglegging en reproduceerbaarheid van de gegevens – en anderzijds op consensus over de toepassing van de wet- en regelgeving.

Zekerheid voor deelnemende ondernemingen

Horizontaal toezicht biedt zekerheid voor de ondernemingen die hieraan deelnemen. Fiscale kwesties zijn van tevoren opgelost en de aanslag is direct definitief. U of uw (belasting)adviseur kan dan nog steeds – binnen de grenzen van wet- en regelgeving – de meest gunstige fiscale route uitstippelen.

Daar waar onzekerheid is of bepaalde fiscale risico’s bestaan, neemt u of de adviseur contact op voor vooroverleg. De Belastingdienst vat de voordelen van horizontaal toezicht als volgt samen. U heeft bij dit toezicht:

• één aanspreekpunt bij de Belastingdienst;
• sneller duidelijkheid over de aanslag(en);
• minder toezicht, zoals controles en vragenbrieven.

De afspraken over de werkwijze worden vastgelegd in convenanten. Met grote ondernemingen zijn ze vastgelegd in individuele overeenkomsten. Voor het midden- en kleinbedrijf gaat het dan om afspraken die met de partijen worden gemaakt die bij het aangifteproces zijn betrokken. De Belastingdienst werkt samen met:

• fiscaal dienstverleners;
• koepelorganisaties van fiscale dienstverleners;
• brancheorganisaties.

De samenwerking is met de fiscus gebaseerd op ‘verdiend vertrouwen’, op de professionaliteit en kwaliteit die fiscaal dienstverleners bieden en vanzelfsprekend vooral op het ‘track record’ van de ondernemer zelf.

Om te mogen deelnemen aan horizontaal toezicht, moet u uw fiscale processen op orde hebben. De Belastingdienst verwacht verder dat u eventuele vraagstukken vooraf bespreekt. Mogelijke discussiepunten dient u vooraf op tafel te leggen, waarbij de inspecteur en u gezamenlijk naar een oplossing zoeken. De Belastingdienst beperkt haar activiteiten tot vooroverleg en het monitoren van het proces: heeft u en/of uw adviseur het proces zo op orde, dat de fiscus hierop kan vertrouwen?

Advieskoepels hebben eigen convenant

Een aantal koepelorganisaties dat individuele administratie- en accountantskantoren vertegenwoordigt (onder meer NOAB, Novak, Register Belastingadviseurs en SRA), heeft een horizontaal-toezichtconvenant of koepelconvenant gesloten met de Belastingdienst.

In deze convenanten zijn afspraken vastgelegd over de kwaliteitseisen die worden gesteld aan de werkprocessen van het kantoor dat deelneemt aan het convenant en het toezicht hierop door de koepelorganisatie zelf.

Daarnaast heeft een groot aantal fiscale dienstverleners individuele convenanten gesloten met de Belastingdienst. Voor de samenwerking met de brancheorganisaties put de Belastingdienst uit twee mogelijkheden:

• Bij een eigen vorm van toezicht binnen een branche, kan dat leiden tot het afsluiten van een convenant.
• Ontbreekt er een eigen vorm van toezicht bij de brancheorganisatie, dan kunnen er brancheafspraken over fiscale zaken worden gemaakt. Er is in dat geval sprake van een overlegplatform.

Kritiek leidt tot aanpassingen

Ondanks de vele voordelen van het horizontaal toezicht, is de kritiek hierop fors. Volgens de directeur Grote ondernemingen bij de Belastingdienst heerst onder vele ondernemers het idee dat de Belastingdienst met grote ondernemingen deals sluit die het daglicht niet mogen zien.

Deze situatie schreeuwt om veel meer transparantie. Om die reden is in 2020 besloten om het systeem van horizontaal toezicht aan te passen. In plaats van ‘one size fits all’ verlegt de Belastingdienst de focus naar een meer passende vorm van toezicht bij de verschillende typen belastingplichtigen.

In de nieuwe opzet van het horizontaal toezicht wordt onderscheid gemaakt tussen drie categorieën grote ondernemingen:

• De Top 100:
  De grootste en meest complexe ondernemingen krijgen in plaats van een onbeperkt convenant een individueel toezichtplan, waarbij de Belastingdienst met meer kennis en mankracht gaat handhaven op een niet-gestandaardiseerde manier;
• Middelgrote ondernemingen:
  Ondernemingen die voldoen aan artikel 2:397 BW (het jaarrekeningrecht) krijgen een convenant voor drie jaar (voorheen waren convenanten onbeperkt in de looptijd).
  Het gaat hierbij om ondernemingen die voldoen aan twee van de volgende criteria:
  • een balanstotaal hebben tot € 20 miljoen;
  • een omzet van niet meer dan € 40 miljoen hebben;
  • gemiddeld minder dan 250 werknemers in dienst hebben.
• Overige grote ondernemingen:
  Voor deze ondernemingen is alleen horizontaal toezicht via de fiscaal dienstverlener nog maar mogelijk.
  De desbetreffende convenanten worden in onderling overleg in de loop van de tijd beëindigd door de Belastingdienst.

Op de site van de Belastingdienst kunt u zien welke convenanten er zijn gesloten met de verschillende brancheorganisaties. Deze convenanten zijn daar ook te downloaden.

---

---