VERDIEPINGSARTIKEL

PMO en PAGO

Schaarste op de arbeidsmarkt, voortdurend vernieuwen en werkdrukte: voor een werkgever is het dus een slimme strategie om te bevorderen dat z’n mensen gezond blijven. Misschien is het zelfs mogelijk om te realiseren dat ze vitaler worden. PAGO en PMO zijn veel genoemde middelen om dit te bewerkstelligen. Waar gaat dat om, en wat kunt u als arboprofessional adviseren?

---

In arbeidsorganisaties is er veel aandacht voor de paar procent werknemers met problematisch ziekteverzuim. Als het goed is, let de werkgever ook op de pakweg 25% die nog niet in die categorie valt, maar wel ‘onderweg’ is. De grote bulk van werknemers krijgt qua preventie vaak weinig belangstelling. De Arbowet verplicht daar wel toe!

Volgens artikel 18 moet de werkgever de werknemers regelmatig de gelegenheid bieden onderzocht te worden door de bedrijfsarts. Die aanpak is erop gericht ‘de risico’s die de arbeid voor de gezondheid van de werknemers met zich meebrengt zo veel mogelijk te voorkomen of te beperken’. De RI&E moet uitwijzen hoe vaak precies zo’n Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek nodig is en waar dat dan over moet gaan. Het Arbobesluit bevat voor allerlei risico’s aanvullende verplichtingen tot (P)AGO. Dit soms ook vóór de eerste keer dat een werknemer bezig is met gevaarlijke stoffen, biologische agentia en andere ‘grote’ risico’s. De werkgever heeft de wettelijke plicht dit aan te bieden. De werknemer hoeft niet op het aanbod in te gaan, tenzij dit bij de arbeidsovereenkomst is afgesproken. Dit vanwege het beginsel in de grondwet dat mensen zélf beslissen over medische handelingen.

Wanneer is onderzoek verplicht?

Andere wetgeving kan de werknemer wel dwingen tot onderzoek door een bedrijfsarts. Zo moet een beroepschauffeur regelmatig zijn gezichts- en reactievermogen laten testen vanwege de verkeersveiligheid. De werkgever betaalt dit, en verbreden naar een PAGO is nuttig. Wat als die chauffeur dikker wordt? De bedrijfsarts mag eigenlijk pas iets zeggen als de chauffeur al te dik ís om nog achter het stuur te passen. Het PAGO is wettelijk beperkt tot risico’s door en voor het werk. Het is alweer even geleden dat de beroepsvereniging van bedrijfsartsen het Preventief Medisch Onderzoek introduceerde. Dat gaat ook over gezondheidsrisico’s door leefstijl van de werknemer en over zijn toekomst in het werk. Het PMO aanbieden is geen wettelijke verplichting voor de werkgever. Als een organisatie al een PAGO laat doen, is dit tegen bescheiden meerkosten uit te breiden naar een PMO. De twee begrippen worden helaas vaak door elkaar gebruikt. Zowel PMO als PAGO bestaan gewoonlijk uit:

• een vragenlijst;
• een medisch onderzoek, vaak door een assistent, naar werking van zintuigen, hart en longen, uithoudingsvermogen en zo nodig naar bloed en urine;
• eventueel een vervolgonderzoek;
• altijd een adviesgesprek van de bedrijfsarts met de werknemer.

De werkgever krijgt een totaalbeeld van de gezondheid van z’n mensen, uiteraard anoniem, met zorgpunten en aanbevelingen voor verbetering.

De voordelen van PMO en PAGO

De bouw is één van de weinige sectoren in Nederland die z’n werknemers al heel lang onderzoek aanbiedt. Men noemt het PAGO, maar het is feitelijk PMO dat werknemers eens per 4 jaar (ouderen per 2 jaar) konden ondergaan. Bijna de helft benutte het aanbod, 50-plussers wat vaker. Het totaaloverzicht heeft de sector geholpen te prioriteren voor het tegengaan van risico’s. Het werkvermogen van de bouwvakkers is gedurende de jaren bewezen beter geworden: lawaaidoofheid bijvoorbeeld komt minder voor. Het vervolg dat werknemers aan het PAGO/PMO gaven, bleek matig. Soms deden maar enkele procenten van hen iets met de uitkomsten.

Een kader voor inspiratie

Sinds het najaar 2016 heeft het sectorinstituut Volandis een nieuwe aanpak. Die geeft u als arboprofessional inspiratie, en misschien is het een model voor uw HR-adviseurs. Het kader beschrijft dit. Wetenschappers in de bedrijfsgezondheidszorg doen onderzoek naar PAGO en PMO. Uit al die ervaringen zijn een aantal factoren te destilleren die succes opleveren voor organisaties die PAGO en PMO toepassen.

• Breed kader, breed vervolg. PMO’s opzetten terwijl het arbobeleid verder matig is, heeft weinig zin. Verbind het aan het bredere beleid voor duurzame inzetbaarheid! De DIA-adviseurs van Volandis bespeuren bij werknemers behoefte aan geregelde functioneringsgesprekken. Ze signaleren het belang van activiteiten van de werkgever voor duurzame inzetbaarheid. Aandacht daarvoor in de arbeidsorganisatie maakt de werknemer nieuwsgierig naar het DIA-advies. Opvallend is verder dat het traject, dat begint met onderzoek naar gezondheid, zelden uitmondt in (para)medische vervolgactie. De behoeften zijn veel breder.
• Betrokkenheid en verantwoordelijkheid. De resultaten in de bouw zijn er zonder dwang. Mensen hebben zelf de verantwoordelijkheid voor hun uiteindelijke keuzes maar krijgen ook ruimte; een budgetcoach is eveneens mogelijk. Een individueel, gericht vervolg aanbieden aan werknemers met een hoog risico is volgens de wetenschap een sleutelbegrip.
• Kosten en lange adem. Mits goed georganiseerd, zijn PAGO en PMO op den duur kosteneffectief: vooral bij werknemers met een hoog risico, in het bijzonder met grote zorgen over hun toekomstig werkvermogen, met (andere) ziekten en fysieke klachten. Bij hen daalt het ziekteverzuim met zeker tien dagen per persoon per jaar. Maar de mensen en de organisatie moeten met PAGO/PMO leren omgaan.

Geduld is belangrijk

Het kan verstandig zijn op te bouwen en een eerste keer alleen oudere werknemers uit te nodigen. PAGO en PMO zijn geen instrumenten met snelle winst. Ze vereisen geduld en volharding: een van uw kernkwaliteiten.

---

---