Vragen over: wel of geen cao
Ruim 80% van de Nederlandse werknemers valt onder een cao. Dit betekent dat bij ongeveer één op de vijf werknemers de arbeidsvoorwaarden op een andere manier worden vastgelegd. Daarbij speelt ook de ondernemingsraad (OR) een belangrijke rol.
Een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) is een overeenkomst waarin afspraken over de arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd die gelden voor een grote groep mensen. Veel organisaties zijn aangesloten bij een bedrijfstak-cao of hebben een eigen cao (ondernemings-cao).
Mijn werkgever is niet aangesloten bij de bedrijfstak-cao. Mag dat?
Ja. Voor bepaalde bedrijfstakken, onder meer de sectoren metaal en techniek, ziekenhuizen of supermarkten, zijn de collectieve afspraken tussen werkgevers en werknemers vastgelegd in een bedrijfstak-cao. Bij een bedrijfstak-cao kan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) de cao algemeen verbindend verklaren (AVV). De cao is dan ook van toepassing op organisaties die niet tot de cao-partijen behoren, maar wel onder de bedrijfstak vallen. Grotere organisaties kunnen afspraken over de collectieve arbeidsvoorwaarden ook vastleggen in een eigen cao: de ondernemings-cao.
De werkgever heeft geen cao. Wat nu?
Is er geen cao, dan kiezen sommige werkgevers ervoor om bepaalde arbeidsvoorwaarden vast te leggen in een arbeidsvoorwaardenreglement (avr) of om de individuele arbeidsovereenkomsten uit te breiden. Bij een aantal arbeidsvoorwaarden, waaronder regelingen op het gebied van de pensioenovereenkomst, arbeids- en rusttijden of het systeem voor functiewaardering, heeft de OR instemmingsrecht (artikel 27, lid 1 WOR). De bestuurder kan met de OR afspreken dat hij ook andere arbeidsvoorwaarden ter instemming voorlegt aan de OR (artikel 32 WOR), bijvoorbeeld omdat er dan meer draagvlak voor de regeling zal zijn. Als de OR en bestuurder het hierover eens zijn, leggen zij deze extra bevoegdheden voor de OR vast in een ondernemingsovereenkomst (artikel).
De looptijd van de cao is voorbij. Is de cao dan nog geldig?
Ja. Een cao wordt afgesloten voor een bepaalde periode, meestal één of twee jaar. In de praktijk is de nieuwe cao niet altijd rond als de oude cao afloopt. De bepalingen uit de oude cao blijven dan gewoon van kracht. Dit heet nawerking (video). In de tussentijd kunnen de werkgever en werknemer wel nieuwe arbeidsvoorwaarden overeenkomen. Deze afspraken uit de overgangsperiode komen echter weer te vervallen op het moment dat de nieuwe cao ingaat en de afspraken in strijd zijn met de nieuwe cao-bepalingen.
Kan de OR invloed uitoefenen op de nieuwe cao?
Ja en nee. De OR is niet betrokken bij het opstellen van een nieuwe cao, want die onderhandelingen vinden in de regel plaats tussen de werkgevers(organisaties) en vakbond(en). Toch heeft de OR hierbij vaak wel een rol. Veel cao's bevatten namelijk afspraken op hoofdlijnen, die de werkgever in overleg met de OR verder moet invullen (artikel). De OR kan hier dan veel invloed op uitoefenen. Vervolgens moet de OR bevorderen dat de cao-afspraken in de organisatie worden nageleefd (artikel 28, lid 1 WOR). Gebeurt dit niet, dan kan de OR de vakbond inschakelen.