Het kabinet en marktpartijen broeden op allerlei nieuwe maatregelen om te voorkomen dat het Nederlandse elektriciteitsnet overvol raakt. Eén van de plannen is het opzetten van meer zogenoemde energiehubs. Daarbij proberen ondernemingen die bij elkaar in de buurt zitten energieverbruik onderling af te stemmen of energie te delen.
Het Nederlandse elektriciteitsnet heeft het zwaar. Doordat steeds meer ondernemingen hun bedrijfsvoering verduurzamen (toolbox) en afscheid nemen van fossiele brandstoffen, neemt de vraag naar stroom toe. Dat leidt tot 'netcongestie'. Ofwel: er is minder ruimte voor nieuwe aansluitingen. Vorig jaar hebben twee provincies daarom al aangekondigd dat zij voorlopig geen nieuwe grootverbruikers meer aansluiten op het net. Maar sindsdien is het zo hard gegaan dat het net in alle provincies zo goed als vol zit, meldt demissionair minister Jetten van Klimaat aan de Tweede Kamer.
Voorlopig raakt de netcongestie met name grootverbruikers. Voor ondernemingen met een groot energieverbruik houdt het in dat zij in veel gevallen geen nieuwe aansluiting kunnen krijgen. Zij komen op een wachtlijst. Pas als het net wordt uitgebreid, komen zij in aan de beurt. Spoorbeheerder ProRail heeft hierop aangegeven dat het uitblijven van zwaardere elektriciteitsaansluitingen impact heeft op geplande uitbreidingen van de dienstregeling.
Vooralsnog is er voor kleinere verbruikers, zoals huishoudens of kleinere ondernemingen, nog wel voldoende ruimte op het net. Er is namelijk ruimte gereserveerd voor verwachte groei van verbruik, bijvoorbeeld vanwege meer zonnepanelen of de toename van het aantal elektrische auto's. Maar in de provincies Gelderland, Flevoland en Utrecht wordt deze ruimte vanaf 2026 overschreden, schrijft Jetten in een brief aan de Kamer (pdf). Dit zou kunnen betekenen dat ook kleinverbruikers geraakt worden. Om op piekmomenten te voorkomen dat de stroom uitvalt, zouden netbeheerders dan ondernemingen gedwongen tijdelijk moeten afschakelen of geen nieuwe laadpalen of woningen meer aansluiten. Dat is 'zeer ongewenst', aldus Jetten. Uit ondernemershoek komt kritiek, omdat ondernemingen wel geacht worden om duurzaam te ondernemen, maar de netcongestie is daarbij een sta-in-de-weg.
Een uitgebreid pakket maatregelen moet voorkomen dat de energietransitie piepend en krakend tot stilstand komt, omdat het net niet meewerkt. Natuurlijk zet het kabinet daarbij in op het versterken en uitbreiden van het elektriciteitsnet. Daarnaast zou de vergunningsverlening voor deze uitbreiding versneld moeten worden.
Maar het bijbouwen van capaciteit is niet van vandaag op morgen geregeld, dus daarnaast moet het net efficiënter en flexibeler gebruikt worden. Want in het holst van de nacht is van netcongestie misschien weinig te merken, maar in de piekmomenten tussen 16:00 uur 's middags en 20:00 uur 's avonds is het dringen geblazen. Netbeheerders zetten daarom onder meer in op congestiemanagement. Dat houdt in dat grootverbruikers contractueel vastleggen dat zij op piekmomenten minder elektriciteit verbruiken, en daarvoor een vergoeding krijgen. Uit een evaluatie blijkt dat het nog niet echt storm loopt met dergelijke contracten, maar er wordt wel verder aan gewerkt. Maar er wordt ook 'verkend' of ondernemingen misschien verplicht moeten worden om mee te doen aan congestiemanagement. De vergoeding daarvoor moet wel goed zijn, aldus Jetten, want deelname moet 'aantrekkelijk worden en blijven' voor ondernemingen.
Verder wil Jetten dat ondernemingen het net flexibeler gaan gebruiken om zo de druk op het net op piekmomenten te verminderen. Onderdeel van die plannen is een uitbreiding van het aantal energiehubs. Het idee daarbij is dat ondernemingen die bij elkaar in de buurt zitten, onderling proberen om energieverbruik af te stemmen. Dat kan bijvoorbeeld op een bedrijventerrein. Op die manier zouden de lokale vraag naar energie en het lokale aanbod van elektriciteit, bijvoorbeeld van zonnepanelen op een bedrijfsdak, bij elkaar gebracht kunnen worden. Er bestaan al een aantal energiehubs, maar het kabinet wil stimuleren dat dit er méér worden en trekt daarvoor € 166 miljoen uit voor de periode 2024-2030. Meer uitleg over energiehubs vindt u op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.