Nieuwe regelgeving moet de rechtspositie van ondernemers versterken bij geschillen over aanbestedingen. Dat houdt onder meer in dat bijvoorbeeld gemeenten verplicht een klachtenloket moeten inrichten. Over deze wetgeving is nu een internetconsultatie gestart.
Overheden kopen jaarlijks voor miljarden aan producten en diensten, van beeldschermen tot bruggen. Een groot deel van die opdrachten loopt via aanbestedingen (infographic) van een zogeheten aanbestedende dienst van bijvoorbeeld een gemeente. Volgens een voorgeschreven procedure worden dan ondernemingen uitgenodigd om in te schrijven op een opdracht. Aan de hand van de criteria voor de gunning die de aanbesteder van tevoren heeft opgesteld, wordt dan de beste inschrijving geselecteerd. Boven bepaalde drempelbedragen is het zelfs verplicht om ondernemingen uit de hele Europese Unie mee te laten dingen.
Uit de hoek van ondernemers klinkt ook geregeld kritiek op het verloop van de procedures. Zo zouden aanbestedende diensten opdrachten te veel combineren, waardoor die voor kleinere ondernemers niet te behappen zijn. Ook loopt de communicatie tussen aanbesteders en ondernemers niet vlekkeloos. Anders gezegd: ondernemers vinden de ambtenaren een tikkeltje te bureaucratisch. Daarnaast is het in de praktijk ingewikkeld om ook in de rechtszaal nog aanbestedingsbesluiten aan te vechten. Vaak zijn de opdrachten allang definitief vergeven als de rechtszaak dient. En het valt voor de rechter niet echt mee om in te schatten of de klagende ondernemer wel echt kans maakte op de opdracht en hoe groot de schade van het mislopen van de opdracht is.
De afgelopen tijd zijn er ook al stappen gezet om de procedures te verbeteren, maar dat is vooral gegaan via verbeterprogramma's en handreikingen. Met een nieuw wetsvoorstel lijkt het (inmiddels demissionaire) kabinet de teugels toch wat strakker te willen aantrekken. Zo wordt het voor aanbestedende diensten wettelijk verplicht om een klachtenloket in te richten, waar ondernemers én brancheorganisaties al in een vroeg stadium terechtkunnen met klachten over de procedure. Over het wetsvoorstel is een internetconsultatie gestart, die loopt tot en met 14 september 2023.
Daarnaast is het de bedoeling om de rol van de Commissie van Aanbestedingsexperts (CVAE) te versterken. De CVAE geeft niet-bindende adviezen over aanbestedingsprocedures naar aanleiding van klachten van ondernemers. Maar uit analyses blijkt dat aanbestedende diensten 'niet of nauwelijks bereid zijn' om de adviezen op te volgen, zo staat in een toelichting bij het wetsvoorstel. Daarom denkt het kabinet dat 'niet-bindende instrumenten' niet het gewenste effect zullen opleveren en dat alleen een wetswijziging de rechtsbescherming voor ondernemers verbetert. De adviezen van de CVAE blijven niet-bindend, maar de aanbesteder wordt wel verplicht om de aanbestedingsprocedure op te schorten tijdens de behandeling van een klacht. Ook moeten de aanbestedende diensten het beter uitleggen als zij een CVAE-advies niet toepassen.
Ook moet de aanbestedende dienst een duidelijk gemotiveerde afwijzing sturen naar een ondernemer die de gunning misloopt. Dat zou meer inzicht moeten geven in waarom de ondernemer het niet is geworden, en dat zou klachten en rechtszaken over gunningsbesluiten kunnen voorkomen. In het algemeen vraagt het wetsvoorstel volgens de toelichting 'een professionaliseringsslag bij aanbestedende diensten op het gebied van klachtafhandeling en het voorkomen van klachten'.