Het is mogelijk om zelf een algemeen nut beogende instelling (ANBI) op te richten en door een gift te profiteren van de giftenaftrek in de inkomstenbelasting. Uit het rapport ’Licht uit, spot aan: de vermogensverdeling’, blijkt dat vermogenden regelmatig van dit belastingvoordeel gebruikmaken.
In de inkomstenbelasting is het mogelijk om giften aan ANBI’s onder bepaalde voorwaarden in aftrek te brengen. Deze regeling is in de wet opgenomen om donaties aan goede doelen te stimuleren. Uit het rapport ‘Licht uit, spot aan: de vermogensverdeling’ blijkt dat het voorkomt dat mensen een eigen ANBI oprichten en vervolgens de aandelen in de eigen bv of een schilderij aan de ANBI verkopen. Het gaat dan om het bloot eigendom (de ANBI is dan wel eigenaar geworden, maar mag er geen gebruik van maken) van de aandelen of het schilderij. De koopsom wordt daarna als periodieke gift in termijnen geschonken. Daardoor ontstaat een giftenaftrek in de inkomstenbelasting en behoudt de schenker de inkomsten uit de aandelen of het behoud van het schilderij. In het rapport wordt de vraag gesteld of deze fiscale constructie wenselijk is. Het kabinet komt met een reactie op Prinsjesdag.
Uit onderzoek van de Belastingdienst in 2017 blijkt dat 40% van het budget voor de giftenaftrek naar personen gaat met meer dan € 25 miljoen aan vermogen. Bij personen met een vermogen van meer dan € 1 miljoen is dat ruim 52%. Vaak maken deze vermogenden gebruik van een eigen ANBI. Van de personen met een vermogen van meer dan € 25 miljoen was dit bij minimaal 94% van de periodieke giftenaftrek. Bij de groep met een vermogen van meer dan € 1 miljoen lag dit percentage op minimaal 66%.
Om gebruik te mogen maken van de ANBI-regeling gelden strenge voorwaarden (infographic) en verplichtingen. De toezicht op ANBI’s is al eerder onderwerp van discussie geweest. Uit het adviesrapport ‘Toezicht op Algemeen Nut’ bleek al dat het nodig is om het toezicht op ANBI’s te verbeteren en intensiveren. Eventueel oneigenlijk gebruik komt dan ook eerder aan het licht. Het kabinet komt in het najaar van 2022 met een inhoudelijke reactie op dit rapport.