Sommige organisaties zijn wettelijk verplicht regelmatig een werkplekinspectie uit te voeren. Daarbij kijkt bij een arboprofessional of de werkplek voldoet aan de wettelijke eisen en normen. Een werkplekinspectie draagt bij aan de veiligheid van werknemers.
Organisaties met een VCA-certificaat zijn verplicht om werkplekinspecties uit te (laten) voeren. VCA staat voor Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers. Bedrijven die risicovolle werkzaamheden uitvoeren of in een risicovolle omgeving werken, kunnen met een VCA laten zien dat ze voldoen aan de eisen uit de Arbowet voor gezond en veilig werk. Een VCA wordt veel gevraagd bij constructie- of onderhoudswerkzaamheden, in onder andere de bouw, de (petro)chemie, industrie en metaal. Om aan te tonen dat de werkplek gezond en veilig is, moeten werkplekinspecties worden uitgevoerd. Dat kan de werkgever zelf doen of uitbesteden aan een kerndeskundige.
Een werkplekinspectie is een eis die verbonden is aan het VCA-certificaat. Hoe en hoe vaak deze inspectie moet plaatsvinden, verschilt per bedrijf en branche. Net als bij het opstellen van een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) zijn de risico’s in de organisatie hierbij leidend. Afhankelijk daarvan moeten een of meerdere keren per jaar werkplekinspecties worden uitgevoerd. Bij grote risico’s zoals werk met gevaarlijke stoffen kan het nodig zijn voor de uitvoering van een werkplekinspectie een (externe) kerndeskundige in te schakelen zoals een hogere veiligheidskundige (V&A). Of een arbeidshygiënist (verdiepingsartikel), als er sprake is van risico’s van fysieke belasting.
Voor de uitvoering van een werkplekinspectie zijn voorbeeld-checklists (tool) beschikbaar. Het is belangrijk dat deze checklists worden aangepast aan de arbeidsomstandigheden in de eigen organisatie en aan de werkzaamheden. Omdat het vaak de leidinggevenden zijn die de werkplekinspecties uitvoeren, moeten zij getraind worden in het herkennen van risicovolle situaties. Voor het veiligheidsbewustzijn is het goed hier ook uitvoerend medewerkers bij te betrekken. Ze kunnen goede voorbeelden geven van onveilige werksituaties of onveilige hulpmiddelen. Als ze daarvan foto’s maken, kunnen deze gebruikt worden bij instructies en voorlichting.