Jaarlijks overlijden ongeveer 3.000 mensen door blootstelling aan stoffen op het werk. Werkgevers moeten alternatieven gebruiken waar mogelijk en hun werknemers leren om stofvrij te werken. Stoffen kunnen huidaandoeningen, long- en luchtwegaandoeningen, en zelfs kanker veroorzaken.
Stof is een verzamelnaam voor verschillende soorten deeltjes die zich in de lucht bevinden. Stof komt vrij bij het bewerken van materialen (beton, gips, hout, steen) en kan binnen en buiten voorkomen. Sommige soorten stof kunnen bij inademing ernstige schade toebrengen aan de gezondheid van werknemers. Daarom verplicht de Arbowet de werkgever om maatregelen te nemen zodat werknemers niet aan deze stoffen worden blootgesteld. Als dat niet te vermijden is, moet hij zich houden aan de wettelijke grenswaarden. De bekendste stoffen zijn: asbest, glas- en steenwol, houtstof en kwartsstof. Al deze stoffen bevatten ook kankerverwekkende bestanddelen. Blootstelling aan kwartsstof kan stoflongen veroorzaken en uiteindelijk leiden tot de longaandoening COPD en longkanker. Asbest kan mesothelioom veroorzaken, ook wel asbestkanker genoemd.
Het RIVM schat dat zo’n 3.000 mensen per jaar overlijden door werken met stoffen (inclusief gepensioneerden). TNO publiceerde voorlichting en tips voor werkgevers en werknemers en een toolbox voor leerlingen in het mbo. Veilig en stofvrij werken kan beroepsziekten door stoffen helpen voorkomen. De schade die bepaalde stofdeeltjes veroorzaken in de longen is namelijk onomkeerbaar, zoals bij de aandoening silicose (stoflongen). Het is dus belangrijk dat leerlingen en werknemers weten hoe ze zo veel mogelijk stofvrij kunnen werken en dat de werkgever dit mogelijk maakt. Dat kan door goede voorlichting, en stofvrije alternatieven zoals andere materialen en werkmethoden. Niet alleen lopen werknemers bij blootstelling risico om kanker te krijgen, stoffen kunnen ook luchtwegaandoeningen en werkgerelateerd contacteczeem veroorzaken. Of een werknemer ziek wordt, hangt onder meer af van de mate en duur van de blootstelling.
Om te voorkomen dat werknemers worden blootgesteld aan deze schadelijke stoffen, moet de werkgever risicobeperkende maatregelen nemen. Hij moet daarbij de arbeidshygiënische strategie toepassen. De werkgever kijkt eerst of hij de bron van het probleem kan wegnemen, namelijk het gebruik van de schadelijke stof. Zijn er materialen zonder deze stoffen? In de bouw worden bijvoorbeeld ook kwartsvrije materialen toegepast. Ook een bepaalde stap uit het bouwproces halen, kan helpen, zoals kiezen voor prefab-constructies. Een andere optie is om minder stof te veroorzaken en steen bijvoorbeeld niet meer te slijpen, maar te knippen. Alleen als de bronaanpak onmogelijk is, mag de werkgever overstappen op maatregelen van een niveau lager, zoals collectieve en individuele en ten slotte persoonlijke beschermingsmiddelen zoals adembescherming.