De Rijksoverheid haalt dit jaar waarschijnlijk € 4,3 miljard minder binnen aan belastinginkomsten dan eerder gedacht, blijkt uit een nieuw overzicht. Maar de schatkist hoeft niet direct in de paniekstand te schieten, want er blijft ook € 4,5 miljard over vanwege onder meer projecten die niet door zijn gegaan.
De laatste stand van zaken voor het nationale huishoudboekje blijkt uit de Najaarsnota, die minister Kaag van Financiën naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. In deze nota staan de wijzigingen in de inkomsten en uitgaven in vergelijking met de Miljoenennota 2024, die het kabinet op Prinsjesdag heeft gepresenteerd.
Daarmee is dus ook duidelijk hoe de vaderlandse financiën er voorstaan in het begrotingsjaar 2023, dat inmiddels bijna op z'n eind loopt. Aan de inkomstenkant staat in de Najaarsnota voor 2023 bijna € 298 miljard ingeboekt aan opbrengsten uit belastingen en premies volksverzekeringen (infographic). Dat is € 4,3 miljoen minder dan in de Miljoenennota 2024 is gemeld. Dat zit 'm vooral in twee belastingsoorten: er komt ruim € 1,2 miljard minder binnen aan BTW, en ruim € 1,4 miljard minder aan belastingen op een milieugrondslag, zoals de heffing op elektriciteit en op gas.
Uit de toelichting blijkt dat afgelopen zomer de inschatting voor het elektriciteits- en gasgebruik nog beduidend hoger lag dan nu in de praktijk het geval blijkt. Nederlanders zijn met name goed bezig met het besparen op gas. Het gasverbruik ligt 35% lager dan in 2021, het laatste jaar vóórdat de energieprijzen flink omhooggingen. Dat brengt uiteraard minder gasbelasting in het laatje.
Wat de BTW betreft wijst Financiën vooral naar de lagere consumptie, en dat hangt weer samen met de tegenvallende economische groei in het derde kwartaal. Ook zijn er minder woningen verkocht, wat leidt tot € 0,3 miljard minder aan opbrengsten uit overdrachtsbelasting.
Het is overigens niet overal 'sappelen'. De inkomsten uit schenk- en erfbelasting zijn juist met € 0,1 miljard opgehoogd ten opzichte van de Miljoenennota 2024, 'in verband met een hoger aantal aangiftes bij de erfbelasting'. En de opbrengst van de vennootschapsbelasting (VPB) was ook iets lager ingeschat, maar de VPB-inkomsten komen in 2023 uit op een 'historisch hoog niveau' van € 47,9 miljard. Dat is bijna € 10 miljard méér dan in 2022. Verder is het bedrag aan binnengehaalde belastingrente (checklist) hoger dan verwacht.
Andere opvallende meevallers in de Najaarsnota (pdf) die lager uitvallen dan de verwachte uitgaven zijn de coronaregelingen NOW (€ 4 miljoen) en de TVL (€ 10 miljoen). Ook onder het kopje 'boetes' staat een meevaller van een slordige € 158 miljoen. Kennelijk zijn er bijvoorbeeld méér verkeersboetes uitgeschreven dan gedacht, omdat automobilisten sneller weer massaal de weg op zijn gegaan dan was ingeschat. In de toelichting staat namelijk dat de praktijk afwijkt van een 'raming waarin nog enkele na-effecten van de mobiliteitsbeperkende maatregelen tijdens de coronaperiode zijn meegenomen'.
Aan de uitgavenkant blijft er volgens de Najaarsnota € 4,5 miljard 'over'. Voor dat geld was wel al een bestemming, maar het is om uiteenlopende redenen niet besteed dit jaar. Dat hangt bijvoorbeeld samen met krapte op de arbeidsmarkt en vertraging bij projecten.