Het werken met machines kan risico’s met zich meebrengen voor de gezondheid en de kans op arbeidsongevallen vergoten. Daarom moeten ze aan strenge veiligheidseisen voldoen en horen werknemers er voorzichtig mee om te gaan. Om dat te bereiken is er onder meer de Europese Machinerichtlijn.
Arbeidsongevallen door het werken met een machine of apparaat kunnen ernstige en soms blijvende gezondheidsschade tot gevolg hebben. Om ervoor te zorgen dat machines, apparaten, installaties en gereedschappen veilig zijn voor werknemers om te gebruiken, moeten deze voldoen aan de Europese Machinerichtlijn en de Richtlijn Arbeidsmiddelen. Deze richtlijn is in Nederland verwerkt in het Warenwetbesluit machines. Het Warenwetbesluit machines bepaalt dat:
Ook het gebruik van machines die voldoen aan de veiligheidseisen kan risico’s met zich meebrengen: denk aan zaagmachines. De Machinerichtlijn schrijft daarom ook voor dat de werkgever bewegende onderdelen van de machine moet afschermen als dat mogelijk is. Verder is het aanbrengen van waarschuwingsmarkeringen verplicht. Welke risico’s werknemers bij de arbeidsomstandigheden precies lopen, hangt af van het soort machine. De werkgever moet bekendmaken welke risico’s er zijn voordat de werknemer met de machine gaat werken. Ook moet hij deze opnemen in de RI&E. Om de risico’s weg te nemen of te beperken, moet de werkgever de arbeidshygiënische strategie toepassen (infographic), waarbij hij maatregelen moet nemen in een vaste volgorde. Dat begint met maatregelen bij de bron, zoals het wegnemen van het gevaar. Bijvoorbeeld door een andere, veiliger machine aan te schaffen. Pas als dat niet kan, mag hij maatregelen van een lager niveau nemen.
De Machinerichtlijn moet niet verward worden met de Europese wet de Machineverordening. De richtlijn is een aanpassing per Europese lidstaat, toegesneden op de eigen nationale situatie. Nederland hanteert dus een andere richtlijn dan bijvoorbeeld Duitsland. In de Machinerichtlijn staan bijvoorbeeld essentiële veiligheids- en gezondheidseisen waaraan producten moeten voldoen voordat zij op de markt mag worden gebracht. De machinerichtlijn bestaat al sinds 2006, de Europese Machineverordening is in 2023 van kracht geworden.