Politieke partijen zijn momenteel bezig met het schrijven van hun verkiezingsprogramma voor de komende stembusgang voor de Tweede Kamer. Voor financiële dekking van nieuwe plannen kunnen zij putten uit de vernieuwde zogeheten Ombuigingslijst 2023 en een keur aan eerder verschenen rapporten. Een kleine greep.
Het kabinet is gevallen, en politiek Den Haag maakt zich op voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 22 november 2023. Dat betekent campagnetijd voor politieke partijen, met een bijbehorend nieuw verkiezingsprogramma.
Vaak bevat zo'n programma nieuwe plannen, en die kosten de schatkist geld. Dat kan opgevangen worden door de staatsschuld te laten oplopen, of door financiële dekking te zoeken. Voor dat laatste kunnen partijen duiken in een grote grabbelton met mogelijke maatregelen. Eén daarvan is de Ombuigingslijst 2023, die net een update heeft gekregen. Deze lijst (pdf) biedt een overzicht van mogelijke ingrepen om de overheidsuitgaven te verlagen, overigens zonder oordeel 'over de wenselijkheid van maatregelen'. In de Ombuigingslijst staat keurig per ministerie opgesomd welk beleid teruggedraaid of bijgesteld kan kunnen worden. Met daarbij ook een indicatie van een bijsturing oplevert voor de overheidsfinanciën.
Om een idee te geven: voor het ministerie van Financiën staat bijvoorbeeld de optie op de lijst om geld te gaan vragen voor het gebruik van de nu nog gratis bereikbare helpdesk van de Belastingdienst voor onder meer belastingadviseurs. Zij zouden dan € 1,80 per gesprek gaan betalen, met een totale opbrengst voor de schatkist van € 2 miljoen vanaf 2027. Ook zou alsnog de belastingrente in de vennootschapsbelasting (VPB) opgehoogd kunnen worden van 8% naar 10,5%. Dit levert in 2024 al € 50 miljoen op, en structureel € 145 miljoen vanaf 2027. De verhoging naar 10,5% heeft het kabinet eerder dit jaar juist voorkomen.
Naast het verlagen van de uitgaven, kunnen partijen natuurlijk ook een andere route nemen: het verhogen van de opbrengsten. Om in te schatten wat het effect is van het draaien aan verschillende belastingknoppen, bevat de Ombuigingslijst ook een sleuteltabel om in te grasduinen. Daarin staat een indicatie van de opbrengst (of de tegenvaller) van het sleutelen aan belastingtarieven. Zo zou het ophogen van het tarief in de eerste schijf in box 1 van de inkomstenbelasting met 1 procentpunt bijna € 4,5 miljard opleveren. En het kost dus ook ongeveer dat bedrag om de belasting op arbeid te verlagen. Verder levert bijvoorbeeld een verlaging van de zelfstandigenaftrek met € 100 volgens de indicatie € 34 miljoen op. En het verhogen van het lage BTW-tarief van 9% naar 10% brengt ruim € 1,1 miljard in het laatje.
Voor de VPB geldt dat een verhoging van het lage tarief van 19% naar 20% een opbrengst heeft van € 466 miljoen. Bij een verhoging van het hoge tarief (nu 25,8%) met 1 procentpunt komt er ruim € 1 miljard extra binnen. Daarbij wordt in de tabel gerekend met een winstgrens van € 200.000. Mogelijk wordt dit plaatje nog anders, want het Centraal Planbureau rekent al met een grens van € 170.000 en een laag VPB-tarief van 19,7%.
Zo kunnen partijen dus al aardig wat dekking bij elkaar rekenen. Maar zij kunnen ook nog te rade gaan bij een reeks rapporten die de afgelopen jaren zijn verschenen. Zo hebben ambtenaren al in 2019 een karrenvracht aan 'bouwstenen' aangeleverd voor een toekomstbestendig belastingstelsel. Ook is er het lijvige rapport met beleidsopties om vermogensongelijkheid via fiscale maatregelen terug te dringen. Daarin wordt bijvoorbeeld de mogelijkheid genoemd om de fiscale voordelen voor het lenen bij de eigen bv helemaal af te schaffen. Schulden van directeuren-grootaandeelhouders bij hun eigen bv zouden dan volledig belast zijn.
Verder is er nog de al in gang gezette aanpak van ongewenste belastingconstructies. Daarbij gaat het vaak om belastingontwijking, en bij het tegengaan van die constructies harkt de Staat dus ook meer belasting binnen. Tot slot is er bijvoorbeeld nog de evaluatie die is opgesteld om te kijken welke fiscale regelingen niet effectief zijn, en die bij afschaffing ook geld opleveren voor de staatskas. Kortom: genoeg informatie om de rekenmachines overuren te laten maken.