Vanuit de Verenigde Staten is een nieuwe arbeidsvoorwaardelijke ‘trend’ aan komen vliegen: het vergoeden van het invriezen van eicellen van werknemers. Daarover deed Nieuwsuur onlangs verslag. Het bericht heeft voor veel kritische geluiden gezorgd.
Bij een rondgang van Nieuwsuur gaven diverse grote internationale organisaties aan dat zij hun werknemers arbeidsvoorwaarden aanbieden rond (on)vruchtbaarheid. Opvallend is een financiële bijdrage aan het invriezen van eicellen, maar het gaat ook om de aanschaf van donorzaad, de kosten van extra ivf-rondes (artikel) en kosten voor draagmoederschap en adoptie. De ondervraagde organisaties die deze secundaire arbeidsvoorwaarden aanbieden, zijn allemaal Amerikaans. In de Verenigde Staten zijn zulke arbeidsvoorwaarden niet ongebruikelijk. Zo vergoedt ongeveer 40% van de grote werkgevers vruchtbaarheidsbehandelingen. In Nederland is de situatie anders; veel zorg rond vruchtbaarheid wordt vergoed vanuit de basisverzekering. De kosten van het invriezen van eicellen, de kosten van donorzaad en extra ivf-behandelingen moeten mensen vaak wel volledig zelf ophoesten.
Online wordt veel kritiek geuit op dit type arbeidsvoorwaarde. Werkgevers zouden zich niet moeten mengen in problemen rond vruchtbaarheid. Het aanbieden van de mogelijkheid om eicellen in te vriezen zou de indruk kunnen wekken dat vrouwen bij voorkeur het moederschap uitstellen, terwijl zij hier vrij in behoren te zijn. Uitstel kent bovendien verschillende risico’s. Nieuwsuur wijst ook op Amerikaans onderzoek waaruit blijkt dat dit type arbeidsvoorwaarde met name wordt aangeboden door organisaties waar werknemers druk ervaren om hard te werken en geen tijd vrij te maken voor het krijgen van kinderen.
Eén van de organisaties verdedigt zich door te stellen dat de arbeidsvoorwaarde is bedacht om bij te dragen aan het welzijn van werknemers, zodat ze ook op het werk beter kunnen presteren. Naast de optie om eicellen in te vriezen – waar geen tegenprestatie voor wordt verwacht – kunnen werknemers daar profiteren van gunstige regelingen voor ouderschap, zoals lang verlof (toolbox).
Een ander kritiekpunt is dat ‘fertility benefits’ de sociale ongelijkheid kunnen vergroten, doordat bepaalde zorg voor een beperkte groep mensen toegankelijker wordt. Al is deze onderscheidende factor vaak juist een belangrijke reden voor werkgevers om een bijzondere arbeidsvoorwaarde aan te bieden. In dit geval zou het botsen met de solidaire principes van de Nederlandse zorgverzekering.
In een reactie op de rondgang van Nieuwsuur raadt demissionair minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werknemers aan om werk en privé gescheiden te houden bij hulp rond een kinderwens. Als werknemers echter anders willen, hebben zij de vrijheid om op het aanbod van werkgevers in te gaan. De wet verbiedt zulke arbeidsvoorwaarden niet.